- Gittiğime benim de pişman olmadığımı mı zannediyorsun?

Kâmran, onun yüzünü göremiyor, yalnız çenesini, dudak-larmı okşayan, seven parmaklarına sıcak gözyaşı damlalarının düştüğünü duyuyordu.

Yolda, onlar hemen hemen kucak kucağa yürüyorlardı. Karşıdan iki balıkçının geldiğini görerek ayrıldılar. Hemen hiç konuşmuyorlardı. Yan yana yürümek saadeti onları sarhoş ediyordu.

On sene evvel Feride'yi burada ilk gördüğü bağ yoluna geldikleri vakit Kâmran, onu hafifçe omuzlarından tuttu:

- Sen burasını belki hatırlamazsın, Feride, dedi. Genç kız, yolun derinliklerine dikkatle bakarak gülümsü-yordu.

- Bu bakışta manalar var, demek hatırlıyorsun? Feride hafifçe içini çekti, bir eski hülyaya gülümser gibi derin, dalgın bir nazarla Kâmran'ın yüzüne baktı:

- O dakikada ne kadar sevinmişim, unutur muyum hiç? dedi.

Genç adam, bu başın çevrilmemesi, bu gözlerin gözlerinden ayrılmaması için onu çenesinden tuttu, ağır, derin bir sesle:

- Feride, dedi. Bizim bütün sergüzeştlerimiz burada başlıyor. Beni dinle, öyle görüyorum ki, bu gözler artık beni anlayabilecek kadar ıstırap çekmiş ve düşünmüş. Seni sevmeye başladığım vakit; gülmeden, eğlenmeden başka bir şey düşünmeyen hafif, yaramaz bir kız çocuğu, ışık gibi, ses gibi elde durmasına imkân olmayan bir Çalıkuşu'ydun. Sana karşı derin bir zaafım vardı. Her sabah uyandığım vakit, aşkımı kalbimde biraz daha büyümüş buluyordum. Bu derin zaaf, beni hem utandırıyor, hem korkutuyordu. Zaman zaman öyle bakışların, öyle sözlerin vardı ki, kalbimi derin ümitlerle çırpındırıyordu. Fakat sen, çabuk değişiyordun. Bu gülen, eğlenen çocuk gözlerinin içinde uyanan nazik, hassas genç kız ruhunun görünmesiy-le kaybolması bir oluyordu. "Bir çocuk, beni mümkün değil anlamayacak, hayatımı kıracak..." diyordum. Hayatını, gönlünü bu kadar derin bir vefa ile bana vakfedeceğini ümit edemiyordum. Sen, belki beni görünce; uçan rengini, titremeye başlayan bu güzel dudaklarını saklamak için benden kaçıyordun. Ben, bunu bir Çalıkuşu hafifliği sanarak kendimi yiyip bitiriyordum. Söyle bana Feride, bu kadar derin bir vefayı, bu kadar ince bir ruhu, bu küçük Çalıkuşu göğsünün neresine saklamıştın?...

Kâmran, bir dakika sustu. Sonra beyaz nazik şakaklarında ince ter damlalarıyla başını eğerek daha yavaş bir sesle devam etti:

- Derdim bu kadarla da kalmıyordu, Feride. Seni kendi kendimden, hayatımdan, muhtelif saadetlerini birbirinden kıskanıyordum. Dünyada zamanla yıpranmayan, kuvvetini kaybetmeyen hiçbir his yok. "Ya bir zaman sonra Feride'yi bu kadar sevemezsem, ya bu leziz, nadide tahassürü kaybedersem?" diyordum. O vakit, yan yana bitmesinden korkulan ışıkları nasıl söndürürlerse ben de öyle yapıyor, hayalini gözlerimden uzaklaştırmaya çalışıyordum.

Dağlarda ismini bilmediğim bir ot yetişir. Feride, insan, onu daima koklarsa, bir zaman sonra kokusunu daha az duymaya başlar. Bunun ilacı, bir zaman kendini ondan mahrum etmektir. Hatta bazen -sırf o eski güzel kokuyu yeniden bulmak hırsıyla- herhangi bir kokuyu, mesela bir manasız "Sarı Çiçeği" yüzüne yaklaştırır.

Bu ot, güzel kokusu için bazen mihnete de uğrar, insanlar, onu parmaklarının arasında örseler, hırpalarlar. Feride, seni bu ıstıraptan derinleşmiş gözlerin, mahzun düşüncelerden yorulmuş güzel yüzünle ben, bu hırpalandıkça kokusu artan çiçeklere benzetiyorum. Beni anlıyorsun, değil mi? Çünkü artık, gözlerin gülmüyor, benim bu manasız gibi görünen sözlerimle eğlenmiyorsun.

Feride, uyumaya hazırlanan bir çocuk gibi, kirpiklerinde yaş damlaları titreyen gözlerini kapıyordu. Bu heyecanlı yor-gunluklardan öyle bitap düşmüştü ki, dizleri kesiliyor, vücudunun bütün ağırlığını Kâmran'ın kollarına bırakıyordu. Bir rüya içinde, hemen hemen yalnız dudaklarının hareketiyle:

- Görüyorsun artık, Çalıkuşu müebbeden öldü, dedi. Genç adam, başını daha ziyade yaklaştırdı, aynı hafif ses:

- Ziyanı yok, ben Çahkuşu'nun bütün aşkını bir başkasına, Gülbeşeker'e verdim, dedi.

Kâmran, kollarında gittikçe ağırlaşan bu bitap genç vücudun birdenbire canlandığını, bir hayal titreyişiyle kıvrandığını hissetti:

- Kâmran, onu söyleme, yalvarırım sana.

Hâlâ Kâmran'ın göğsünde duran başını biraz arkaya atmış, yüzünü ona çevirmişti. Kesik, donuk nefesleriyle titreyen gerdanının damarları moranyor, yüzünde, gözlerinde, kızıltılar uçuyordu.

Kâmran, haris bir inatla tekrar etti:

Feride, bütün vücudu titreyerek ayaklarının ucunda yükseldi, genç adamı omuzlarından çekti. Vücudunun bütün kanı dudaklarında toplanmış boynunu uzattı.

Bir dakika sonra ayrılmışlardı. Feride, uzun bir susuzluktan sonra berrak bir dereden kana kana su içen bir kuş gibi canlanıyor, ayağını yere vurup yüzünü göstermemek için bir yandan bir yana çevirerek:

- Ne ayıp, Yarabbi, ne ayıp! Sen sebep oldun vallahi, sen sebep oldun, diye hırçınlaşıyordu.

Yanlarındaki ağacın dalında bir çalıkuşu ötüyordu.

-SON-


SÖZLÜKÇE



- A -

ab u hava: Su ve hava, iklim.

âbide: ibadete düşkün kadın.

âcizane: Söz söyleyen bir kimsenin kendi yaptıklarını abartmamak için kullandığı bir nezaket sözü.

addetmek: Saymak (Bunu olmamış addetmeli).

âdeta: Sanki, hemen hemen.

ah ü zara kapılmak: Âh çekip inlemek.

ahenk: Uyum.

âhir: Son.

âhiret: (Ahret) Dinî inanışa göre, insanın öldükten sonra dirilip sonsuza dek kalacağı ve Tanrı'ya hesap vereceği yer. Öbür dünya.

ahz: Alma.

âkile: Akıllı kadın.

aksiyon: Eylem, hareket.

âlâ kader il istitaata: Gücün yettiğince.

âlâ: iyi, pek iyi.

alâka: İlgi.

alâmet: Belirti, işaret.

alarga gitmek: Açıktan gitmek.


alelade: Olağan, sıradan.

âlem: Dünya.

âli: Yüksek, yüce.

alil: Hasta, sakat.

alimallah: Allah bilir.

ameliye: işlem.

ar: Utanma.

arif: Çok anlayışlı, bilgili ve sezgili kimse.

arifane: rif olana yakışır biçimde.

arife: Bilgili.

arız olmak: Sonradan ortaya çıkmak.

azil: Görevden alma.

azim: Bir işteki engelleri yenme kararlılığı.

azletmek: Görevden almak.

-B-

babayani: Gösterişi ve özen-. tisi olmayan, babacan tavırlı.

bahtiyar: Talihli, mutlu, mesut.

bahusus: Hele, en çok.

bakiye: Artan, geri kalan.

battal: Alışılmış olandan büyük.

bedbaht: Mutsuz, talihsiz.

bedbin: Kötümser, karamsar.

behemahal: Mutlaka.

belertmek: Gözlerini, akı çok görünecek bir biçimde açmak.

beyhude: Boşuna.

beyit: Anlam bakımından birbirine bağlı iki dizeden oluşmuş şiir parçası.

Bibliotheque Rose: (Fr.) Pembe kitaplık. Metnide "çocuk kitapları" anlamında kullanılmış.

biçare: Çaresiz, zavallı kimse.

bilâkis: Tersine, aksine.

billahi: Tanrı'ya ant içerim.

binaenaleyh: Bundan dolayı.

bitap: Bitkin, yorgun.

bonjur: (Fr.) Günaydın. Merhaba anlamına da kullanılır.

bonmarşe: içinde her türlü giysi, süs eşyası, oyuncak vb. satılan büyük mağaza.

buse: Öpücük.

- C -

caiz: Uygun.

cariye: Efendisinin her istediğini yapmak zorunda bulunan, alınıp satılan kadın veya kız.


cariye: Para ile alınıp satılan, savaşta esir olmuş veya odalık diye alınmış kız.

cazibe: Çekicilik, alımlılık.

cedide: Yeni.

cefa: Büyük sıkıntı, eziyet.

celbetmek: Çekmek.

celile: Büyük, ulu.

celpname: Mahkeme tarafından, dava edene, edilene veya tanıklara gönderilen çağrı belgesi.

cerr: Medresede okuyanların üç aylarda köy köy dolaşarak imamlık, vaizlik işleri için para toplamaları.

cesamet: Büyüklük, irilik.

ceza reisi: Ağır ceza mahkemesi başkanı.

cihet: Yön.

-Ç-

çapul: Yağma, talan.

çare-i tesviye: Çözüm önerisi.

çehre: Yüz, sima.

çiy: Havada buğu durumundayken akşamın ve gecenin serinliğiyle yerde veya bitkilerde toplanan küçük su damlaları.

çuha: Tüysüz, ince dokunmuş yün kumaş.


-D-

dandy: (İng.) (Metinde) Züppe, çıtkırıldım.

darbımesel: Atasözü.

darülmuallimat: Kız öğretmen okulu.

debdebe: Şatafat, gösteriş.

delalet: Aracılık.

delişmen: Şımarık ve delice tavırlı, zıpır.

destlerinden busetmek: Ellerinden öpmek.

devain Daireler.

dezanşante: (Fr. Desenchan-te) Hayal kırıklığına uğramış.

diba: Altın ve gümüş işlemeli bir tür ipek kumaş.

diksiyonen Sözlük.

duhul olmak: İçeri girmek.

dülger: Yapıların kaba ağaç işlerini yapan kimse.

düzgün: (Metinde) Kadınların yüzlerine sürdükleri bir tür krem, fondöten.

-E-

ebedî: Sonsuz, ölümsüz. ecir: Ücret.

eda: (Metinde) Davranış, tavır.

edibe: Edepli, terbiyeli. efkâr. Tasa, kaygı.


ehemmiyet: Önem.

ekseriya: Çoğunlukla.

elâlem: Yabancılar.

elan: Şimdi, henüz, daha. -

elem: Üzüntü, dert, keder.

elhamdülillah: Allah'a şükür.

elzem: Çok gerekli, vazgeçilmez.

emniyet: Güven.

emrihazın Emir kipi.

encümen: Komisyon, komite.

endam: Vücut, beden, boy pos.

erganun: org.

erkânıharp: Kurmay subay.

ervah: Ruhlar.

esasen: Aslında.

esatir Mitoloji. Tarih öncesi dönemden bugüne gelen efsaneleri inceleyen ilim.

esef buyurmak: Üzülmek.

esef: Acıma, yerinme.

eskaza: Yanlışlıkla, kaza ile.

esrar. Gizler, sırlar.