Горад — як гімн перамозе і гімн гігіене.

Платныя зьзяюць сваёй чысьцінёй прыбіральні.

Слухаць старыя гіты значыць нішчыць паціху рэальнасьць.

Што ж ты, блін, лезеш, быццам там цукрам пасыпана?

Чорт. Мроя. Вольскі. І мы. Аж ня верыцца.

Проста нядзеля, лета, другога ліпеня.

І год быў з нулём і са страшнаю двойкай наперадзе.

VI.




Сьлед

1.

І вось аднойчы ён памёр.

Уначы, у горадзе, які ён не любіў, на вуліцы, наз­ву якой ён не запомніў.

Ён запомніў толькі назву гатэлю.

“Розэнгартэн”.

Ружавы сад.

Назва, як калючая шчэць, вымытая бясплатным кветачным мылам.

На аранжавых шпалерах у калідоры — сьляды нечых пазногцяў. Зялёныя дываны ў бурых плямах, падобныя да геаграфічных мапаў. Жоўтыя запраныя фіранкі. Зламаны ліфт з заклеенымі паласатай стужкай дзьвярыма. Пах падгарэлай фасолі.

Тут можна было зьняць пакой за трыццаць марак. Безь сьняданку, затое з душам: тры хвіліны цеплаватай вады, якая яшчэ доўга стаяла ў прыдоньні кабінкі. У ёй можна было нават вымыць парачку рэчаў. Ён так і зрабіў — і сілаў у яго больш не засталося.

Пастаялец мог толькі ляжаць, курыць і глядзець у акно. Часам ён прыўзьнімаўся на локці, намацваў на падлозе бутэльку таннага рому і заходзіўся ў глытку. Рому ў бутэльцы рабілася ўсё меней, а недапалкаў у плястыкавым кубачку ўсё болей. З этыкеткі на пастаяльца пазірала дзяўчына, падміргвала, клікала пайсьці за сабою. Узяць яе за руку і рушыць проста ў намаляваныя хвалі. Аднекуль вынырнула даўно забытае слова: мулатка. “Мулатка”, — сказаў пастаялец і ціхенька засьмяяўся, настолькі лягчэй раптам яму зрабілася ад гэтага слова. У бутэльцы калыхаўся акіян: мутны, саладжавы, цяжкі, як адрыжка. Пастаялец плыў на сваім ложку проста да поўні, слухаў плёскат нябачнай вады і глядзеў у акно.

Стаяла цёплая і смаркатлівая эўразіма, месяц фэбруар, час, калі пупышкі на дрэвах баляць, як смочкі. Калі кожнае дрэва мучыцца ад бяссоньня, калі кожны дзень падобны да даўгога тунэлю, канец якога хаваецца ў густым тумане.

Дыхаць было цяжка — але перастаць дыхаць яшчэ цяжэй.

Гэта быў ягоны пяты “Розэнгартэн”. А можа, і дзясяты. Магчыма, што ўсе яны мелі нейкія іншыя назовы, але гэта было ўжо ня важна. Памяць больш ня слухалася яго. Прыціскаючыся шчакой да падушкі, такой сырой, быццам у яе нядаўна нехта плакаў, ён ляжаў у танным гатэлі, і дзіўныя рэчы прыходзілі яму ў галаву.

Некалі, у мінулым жыцьці, ён быў знаёмы з жанчынай, што ўмела прадказваць лёс. Калі гэта было? У 2020-м? У 2030-м? Дзіўны быў час. Хуткі, поўны знаёмстваў, якія абрываліся, так і не завязаўшыся ў вузлы, так і павіснуўшы пасярод ягонага жыцьця каляровымі ніткамі кароткіх сустрэч. “Ты шчасьлівы, — казала яна. — Ты памрэш далёка адсюль і няскора. Ты памрэш як шчасьлівы чалавек, у сьне, прахалодным досьвіткам, у садзе, між кветак і пчолаў”.

А можа, і не было ніякай жанчыны. Можа, гэта ягоная памяць пісала вершы, бо сам ён ужо ня мог. Нават такія.

Напэўна, яму ня трэба было здымаць тут нумар.

Але халера на вас! — ён ня мог больш спаць на вуліцы. І вось ён ляжаў на ложку, чысты, вымыты з галавы да ног, увесь нейкі цяжкі, нібы трымаў сам сябе за валасы. Бэрлінская ноч гарэла. “Какой огромный умывальник, как солнце парит горячо...” Ён ляжаў, з асалодай выцягнуўшы рукі, выпрастаўшы сьпіну — і паміраў.

Гэтага ня бачыў ніхто — і нікому ва ўсім горадзе не было цікава, хто ён такі, дзе ён знаходзіцца і што зь ім адбываецца. Нават калі б ён зараз закрычаў, ніхто не адгукнуўся б. Гатэль “Розэнгартэн” быў такім месцам, дзе крычалі кожную ноч, хто ў сьне, хто наяве, а часьцей за ўсё блытаючы два гэтыя станы, тут галасілі п’яныя мужчыны, лямантавалі, як малпы, жанчыны, енчылі забытыя ўсімі дзеці, да крыкаў тут прызвычаіліся, як да птушыных сварак ці скрыгату і жалезнага перастуку гарадзкой электрычкі. Кожны, хто зьняў тут нумар, мог крычаць што заўгодна і на любой мове.

Пастаяльца тут ня ведаў ніхто — і сам ён ня ведаў нікога.

Але пастаялец ня быў самотны.

Ён меў кнігу. І яшчэ адну рэч.

Ён заўжды меў пры сабе кнігу — і: яшчэ адну рэч.

Пастаялец усьміхнуўся і заплюшчыў вочы.

2.

Пакаёўка пагрукала аб адзінаццатай раніцы. Праз тонкія сьцены яна пачула, як ёй адказаў дзелавіты дзяцел з суседняга парку: так-так-так. Яна ўздыхнула і знайшла ключ — звычайны стары мэталічны ключ, якім замыкалі дзьверы і сто, і дзьвесьце гадоў таму. Бліскучы і крыху праржавелы, зь біркай, на якой ужо нельга было разабраць лічбы.

“Самая надзейная рэч! — так казаў ёй шэф, стары скнара Бюхман, які год за годам катэгарычна адмаўляўся ад электронных ключоў і вельмі ганарыўся сваёй несаступлівасьцю. — Калі ў іх аднойчы паляціць уся Сыстэма — а яна паляціць, вось пабачыш! — гэты стары добры хлопец зробіць сваю справу як мае быць. Яго ня зломіш, запомні гэта. Бо ён жалезны. Ён мае прынцыпы”.

Аб адзінаццатай у “Розэнгартэне” быў чэк-аўт, а гэты нумар быў аплачаны толькі на адну ноч. Пакаёўка адамкнула дзьверы, рыхтуючыся, што зараз давядзецца тармасіць заспанага пастаяльца, дакранацца да белай, безабароннай скуры ў рэдкіх валасках і радзімых плямах, адчу­ваць на сабе яго ашалелы позірк і слухаць чужую, пасьпеш­лівую, пакамечаную ранішнюю гаворку, такую на дзіва зразумелую, быццам яна ведае ўсе мовы на сьвеце. Окей, окей, скажа ён урэшце і сарамліва сядзе на ложку, з коўдрай на каленях і плеўкай сну на вачах, окей, пяць хвілін! І растапырыць пальцы, як вялікі няўклюдны кажан. Вільготныя складкі на жываце. Сонца ў жоўтых адсырэлых фіранках. Едкі пах пажылога, нездаровага, нявыспанага мужчыны, які даўно перастаў сачыць за сабой. Пакаёўка прызвычаілася да такой працы. Яна ўвайшла ў пакой і стомлена апусьціла рукі.

Яна неяк адразу зразумела, што ён нежывы, зразумела, калі толькі пабачыла голыя жоўтыя падэшвы, якія вытыркаліся з-пад коўдры. Пастаялец ляжаў у строгай і простай паставе, на сьпіне, выцягнуўшы рукі паўзьверх коўдры, і ўсьміхаўся. Зусім як той добры пастар, у якога пакаёўка прыбіралася перад тым, як уладкавацца сюды. На твары нябожчыка быў такі спакой, быццам яшчэ зь вечара было дамоўлена, што яна прыйдзе да яго, і вось ён вітае яе, думаючы пра штосьці сваё.

Яна старалася не глядзець у гэтыя вочы, але ўсё роўна зазірнула ў іх яшчэ, і яшчэ, і яшчэ. У вачах было мутна — апошняя кропля начнога туману ўратавалася ў іх і яшчэ ня высахла. Яе хацелася выцерці, але дакранацца да мёртвага пастаяльца было страшнавата.

Пакаёўка засьпела гэты туман на сьвітанку, калі выяжджала на працу са свайго прадмесьця. Яна нахілілася над галавой памерлага, уважліва агледзела доўгія вейкі, сівыя бровы, грубыя валаскі на скулах, вушы ў рэдкім пуху. Яна магла зрабіць зараз што заўгодна, а чалавек перад ёю ня здолеў бы нават адвесьці позірк.

Пакаёўка на імгненьне задумалася і паказала пастаяльцу язык. Павадзіла ім па вуснах, схавала. Цмокнула. Унутры ў яе ўсё прыемна трымцела ад дзіўнага і жудаснага адчуваньня, што зараз мярць­вяк, гэты немалады спадар на ложку, падміргне ёй або нахмурыць бровы. Ёй не было яшчэ сарака, яна любіла забаўляцца, калі ніхто ня бачыць. Часам яна корпалася ў рэчах гасьцей, пакідаючы сабе на памяць якую-небудзь драбязу. Танную завушніцу, нейкі цікавы гузік або нетутэйшую манэт­ку. Дома ў яе была калекцыя такіх цікавостак, сярод якіх былі сапраўды дзіўныя штукі. Напрыклад, тая маленькая драўляная жанчына з чырвонымі шчокамі. Іх было шмат, аднолькавых, як клоны, але розных памераў, і яны лёгка зьмяшчаліся адна ў адну, сарамяжлівыя, нібыта адчувалі непрыстойнасьць такога існаваньня. Пакаёўка ўзяла тады сабе самую малую, каб ніхто не заўважыў.

Яна агледзела пакой, думаючы, што б пакінуць на памяць пра мёртвага пастаяльца. Заўважыла недапітую бутэльку рому, панюхала і адпіла крыху. Сунула ў кішэнь запальнічку, што валялася на падлозе, і азірнулася на нябожчыка.

Ня тое каб здарылася нешта неверагоднае. Не. У “Розэнгартэне” і раней паміралі пастаяльцы, а ў су­седнім гатэлі нядаўна забілі двух эмігрантаў. “Ды што мы! Думаеш, сьмерць глядзіць на рахункі? У іхных гілтанах і кроўн-плазах людзі мруць, як мухі, — казаў яе шэф. — Проста ніхто не прызнаецца. У Сыстэмы ёсьць грошы, каб схаваць факты, вось і ўсё. Так было заўжды: хто багаты, той і выбірае праўду! У іх пад зямлёй нават моргі ёсьць, каб гасьцей не пужаць амбулянсам ля пад’ездаў. Вялікія белыя моргі, і месцы там рэзэрвуюцца на год наперад. Сыстэма ўмее замятаць сьляды!” І ён, напэўна, меў рацыю, гэты стары бухматы Бюхман, які ўвесь час сядзеў у сеціве, падпісваючы пэтыцыі і слухаючы свой старажытны стрыжаны рок, як там зваліся тыя гурты, “Vier Zähne“? ці “Viecher und Zehen“? Ну, нешта такое. Быццам у яго не было іншай работы. Бюхман насіў старамодную джынсавую спадніцу і футболку з выявай сымпатычнага мальца. “Чэ Гевара ненавідзеў Сыстэму, ён бы ім паказаў!” — казаў ён, горда тыцкаючы сябе ў адвіслыя грудзі.

“Хто гэта?”

“О! Гэта быў герой! Мача! У мінулым стагодзьдзі ведалі, што такое паміраць за ідэю! — казаў Бюхман, пырскаючы сьлінай і трасучы пасмамі; ён казаў так упэўнена, быццам яму самому было ўжо сто гадоў. — “Такія, як ён, не паміралі ў гілтанах! Такія, як ён, падыхалі ў прыстойных гатэлях, дзе цэняць свабоду і ведаюць, у чым праўда жыцьця! Такім, як наш! Што ты рагочаш? Ды я б яму задарма нумар здаў — жыві і даві буржуеў!”

Яна тады засьмяялася, не стрымаўшыся, а Бюхман толькі махнуў рукой і зноў палез на свае чырвоныя сайты корпацца ў старых фатаздымках і трэсьці сухімі рэдкімі пасмамі пад гэтых сваіх хлопцаў, якія, відаць, даўно ўжо падохлі ад нар­каты.

Вось жа, будзе яму сёньня чым заняцца, лай­даку.

Праўда, сама яна яшчэ ніколі не натыкалася на мёртвых. Гэты быў першы — першы мёртвы мужчына ў яе жыцьці. Пакаёўка падумала, што яна ўжо досыць доўга працуе тут і варта было б намякнуць Бюхману на прыбаўку. Да таго ж яны не дамаўляліся, што яна будзе прыбіраць за мёртвымі. За жывымі — добра, хоць, як высьветлілася, мёртвыя — больш акуратны народ. Толькі вось накурана так, што давядзецца выносіць матрац і праць фіранкі. Гэтай пасьцелі ўжо гадоў трыццаць. Пакаёўка ўздыхнула, паправіла на грудзях нябожчыка коўдру, патэлефанавала ўніз і паведаміла пра здарэньне.