“У вас зарядного не найдется? Для Нокии”.

“Нет”, — яна засьмяялася, нібы я сказаў ёй на вуха непрыстойны жарт.

“Я слышал, один хрен, из оппозиции, остров себе в море купил, — сказаў ацец нявесты пад пачцівае чвяканьне сваіх дарагіх гасьцей. — Ципа, штоб там оппозиционеров готовить, боевиков всяких. Я вот думаю: вот купил бы я остров. Собрал бы там вас всех и улетел. А через год бы прилетел и посмотрел, кто живой остался. С теми и жил бы дальше. Дела бы делал. Вы ж посмотрите на себя. Здесь же каждый второй — шлак. Не люди, а клоуны. Вы ж по понятиям жить не можете. Только жрать и баб­ло клянчить. Тошнит меня от вас, госьцейкі даражэнькія!”

Пад маімі нагамі сядзеў пакет, чакаў, што я яму нешта кіну зь вясельнага стала. Костку? Ножку? Ручку? Нявеста... Хоць якая яна нявеста, яны ж пажаніліся ўжо. Таня і яе жук-плывунец. Таня гэтая на мяне глядзела, ва ўсе вочы. Чордт, чордт, я што, і праўда зайздрошчу яе мужаньку? Рэўнасьць? Адкуль ты прыйшла, я цябе ня знаю, ідзі сваёй дарогай, я Нільса люблю, а цябе, дурная, прэч ганю: вэг! Зь зялёнай вады вылезла, адказвае рэўнасьць. Рука Таніна: рука тапеліцы. Афэлія, дачка дробнага афэрыста, акруціла мяне сваімі водарасьцямі.

“Покажи что-нибудь, клоун, — папрасіла Таня. — Пожалуйста”.

“Мне позвонить надо”, — сказаў я.

Але яна чула толькі тое, што ёй хацелася.

“Хорошо, — сказаў я. — Но я лучше расскажу. Слушай...”

“Всем рассказывай! — крыкнуў Васіль-Васіліч. — Всему столу! Микрофон дайте клоуну! Иди на сцену!”

Я падхапіў свой пакет, пукаты, закатаваны, выйшаў, спатыкнуўшыся аб скрутак дратоў, на сцэну. Даўно я не выступаў са сцэны. Можа, апошні раз ва ўнівэры. На Дзень студэнта мне трэба было прасьпяваць камічныя куплеты. Вось жа шоў тады выйшла... Больш за два дзясяткі гадоў таму, у іншым жыцьці. Я выглядаў на подыюме ў той далёкай актавай залі ня горш за Бэрці Вустэра: у капелюшы, пазычаным у самадзейным тэатры, у белых шкарпэтках (так было модна), у гальштучку-матылёчку, мальчык-пальчыкавая батарэйка; о, што гэта быў за Дзень студэнта, я выйшаў і засьпяваў пад фанаграму пра тое, што

Наш дэкан Пятро Кузьміч

Сьвеціць у начы, як зьніч,

Асьвятленьне ў туалеце

Лепшае на факультэце!

І ўзнагародай мне была поўная цішыня ў залі, ніхто не сьмяяўся, ніхто, а потым мне сказалі, што паэта зь мяне ня выйдзе — так і атрымалася. Затое цяпер сто чалавек лічылі мяне клоўнам, і яна таксама, і мне трэба было нешта сказаць.

“Что ты молчишь, клоун?” — крыкнулі з таго канца стала, які губляўся ў гушчары бутэлек і мясных пагоркаў.

“Ща из пакета как достанет...”

“Бабу голую!”

“Тихо, черти, — раўнуў на ўсю бяседу бацька Афэ­ліі маёй, Жукаў вайны маёй, патрон усёй кліентэлы. — Давай, клоун, начинай!”

“Я вам раскажу гісторыю пра аднаго хлопца... — пачаў я, круцячы ў руках мікрафон. — Які жыў у Скандынавіі. У Даніі, калі быць дакладным. У адной вёсцы, нічым не прыкметнай. Аднойчы ён зрабіўся такі малы, што здолеў сесьці на сьпіну шэрага гусака і падняцца высока ў неба. Гусак узяў курс на захад. Разам з хлопцам. І больш іх ня бачылі. Гэта, вядома, казка. Але яна чамусьці не дае мне спакою. Сёньня я ўвесь дзень пра гэта думаю. І вось што я хацеў вам сказаць...”

“Песня про зайцев”, — сказаў хтосьці.

Як у сьне, яны паволі рухалі шыямі. Нібы хочучы сагнаць зь сябе здранцьвеньне.

Таня усьміхнулася.

“Усім ржаць!” — скамандаваў Васіль-Васіліч.

Госьці леглі ад рогату.

“На гусака... Дания... — надрываліся сукенкі ўсіх магчымых колераў, белыя кашулі, прыліплыя да сьпінаў, кадыкі, быкі, ганчакі, павукі... — Не дае спакою... Ну, насмешил... Петросян...”

Я сеў на месца, але так, каб пры першай жа магчымасьці высьлізнуць.

“За что тебе платят, артист?” — пагардліва сказаў Танін мужанёк. І забыў пра мяне. Закусіў мяне фаршыраванай індзейкай. Шырокія людзі з шырокімі жэстамі, шырокія твары з шырокімі ратамі, шырокія душы больш ня мелі ўва мне патрэбы. Я непрыкметна выйшаў і рушыў па пакоях вялікага панскага дому. Дзесьці тут ужо стаяў ложак, а на ім была пасьцеленая іхная першая шлюбная ноч. Дзесьці тут мусіла быць зараднае. Пазваню, патлумачу, выкручуся, высплюся — і ўсё забу­дзецца.

Прывязаны дротам да сьцяны, уключыў тэлефон. Наш дэкан Пятро Кузьміч... Два-два-тры-пяць. Ці шэсьць. Шэсьць. Наш дэкан Пятро Кузьміч... Нокія-нокія, абпаліла ногі я... Ці пяць? Пін-код быў забыты. Пакет пры мне, пін-код у гаўне. Наш дэкан Пятро Кузьміч... Сонцапаклоньнікі на менскіх дахах ўжо разьдзімалі свае тонкія ноздры, сьветлыя валаскі на загарэлай скуры варушыліся, рыхтуючыся да праводзінаў сонца. Яшчэ гадзіны тры — і неба над Менскам зробіцца колеру фіранкі ў Нільсавым гатэлі.

“Вы извините, — маладая жанчына, якая ўвайшла ў пакой, нечым нагадвала Таню. — Да, я ее сест­ра. Я вас отвезу, папа не хотел вам ничего плохого, просто на него находит, когда выпьет. Он за Таню переживает... Вы только в милицию не звоните, ладно? Ради Тани. Пожалуйста!”

“Я пін забыў, — прамовіў я абыякава. — Нікому пазваніць не магу. Ні ў міліцыю, ні...”

“Я вас отвезу, до метро, — яна памахала ключамі. — Готовы? Не злитесь только. Это все жара отцу в голову стукнула. И водка. Людей хватает с этими своими дебилами, а потом, как протрезвеет, деньги им дает, чтоб не жаловались...”

Яна села за стырно ў чым была: сукенка кароткая, туфлі скінула пад сядзеньне, ногі непрыгожыя, вусны хваравітыя, вузкія, колеру сукравіцы, крывяцца. Я залез ззаду, не хацеў сядзець побач, пакет да сябе прыціснуў, каб не забыць. Пра Маму ўспомніў: яна б ганарылася. Раскажу ёй, калі вернецца, раскажу, а ў яе ні пра што пытацца ня буду, ні пра сяброў яе дзіўных, са скрыпучымі, нібы скра­дзенымі, галасамі, са справамі цёмнымі, у якія яны маму заблыталі, Мама дарослы чалавек, а я сорак гадоў пражыў — і ўсё роўна сыночкам Маміным застаўся, стомленым студэнтам пасярэдзіне лета. Лета — мой сакрэт. Аднойчы ў маладосьці, сустракаючыся са сваёй вучаніцай, спакусу гонячы, вёрткі, як сьпіца, я разгадаў таямніцу лета, зрабіў так, каб яно спынілася, зрабіў крок у ягоны сад, і больш ужо не выходзіў. Куды мне бегчы з гэтага менскага лета? Грукае ўнутры сэрца, старасьць — ня летні месяц, старасьць мне не пагражае, лета мая абаронца, высплюся, прачнуся пад менскіх саловак, заўтра сонца будзе, і заўжды, і свабода, і самота, і суткі самых неверагодных прыгод і няісных цудаў у няісным маім горадзе, дзе жыць мне ды жыць яшчэ, сорак ды сорак, ды ў сачок, ды сьветлы шлях у сьмерць, імя якой: горад-герой на рацэ Сьвіслач.

Таніна сястра маўчала, каб не выдаваць мне сваіх сямейных тайнаў. Сіні куб Ікеі вырас, напяўся, упаў за сьпіны, на плыўкі асфальт шашы. Над Шабанамі сонца заходзіла, коміны лавілі яго, лавілі, ды ня вылавілі, ды ня вылавіравалі...

“Дообгоняешься”, — сказала злосна Таніна сяст­ра ў лабавое шкло і скінула хуткасьць. Пад намі прамільгнуў мост, яшчэ адзін. І вось ужо зялёныя аўтобусы пачалі мазаць сабой палатно дарогі, хакейная клюмба паклялася, што яна заўзее за Беларусь, шаша раздваілася, растраілася... “Не расстраивайтесь”, — сказала Таня, высадзіўшы мяне каля мэтро і ўручыўшы мне пару купюраў. Вечар прыняў мяне ў свае мяккія смуродныя вятры. І я рушыў, пагойдваючыся, па прыступках уніз. Купіў жэтон і талёнчык.

“Пройдемте на осмотр”, — ласкава сказаў сумны ахоўнік. Як доктар, да якога ты ўжо шмат разоў хадзіў на прыём.

Я не супраціўляўся.

“Что у вас в пакете?” — спытаў ён, выціраючы пот з шырокага, лякіраванага сонцам лба.

“Камни”, — сказаў я, падумаў і ўжо зусім упэўнена паўтарыў:

“Теперь я точно знаю. Камни”.

Італійская кухня

З рукалай рукаючыся,

Мыючы маяран,

Сьвежым базілікам закідваючы сыр і сьвет,

Лечышся ад рэўнасьці, расейшчыны і іншых ран,

І ад навінаў у Парыжы, за сьценкай і, што рабіць, у Маскве.

АрэгАна або арЭгана — дзе тут паставіць націск?

Мой знаёмы італіец казаў, на “э”. На “э”!

АрЭгана:

Я кулінарны геній і грамар-нацы

Салютую мокрай рукою вялікаму дучэ — то бок сабе.

Розьнячыся ад размарыну толькі дзіўным складам сваіх малекул,

Поўны тэстастэрону, цярплівы, як Эстрагон,

Я мог нарадзіцца духмянай траўкай, а выйшла, на жаль, чалавекам,

Які патрабуе трошкі больш, чым сонца, вада, балькон.

Не даючы ўпасьці ў пасту сівому воласу,

Верачы вяршкам беларускіх малочных заводаў

(дваццаць працэнтаў тлустасьці, інакш ня вырасьці соўсу),

Я пачуваюся роўным Ўітмэну, Купалу, Коласу —

Некалі пра мяне здымуць сэрыял на сто эпізодаў.

Напяваючы сабе пад нос чухнЮ,

Я заваёўваю гэтую кухню.

Дэканструктар рэцэпту, Гаспадар агню,

І ў патэльні соўс няўхільна пухне.

“Жыла дзяўчынка Паста,

І хлопчык Базілік.

Дзяўчынку звалі Наста,

А хлопчык недзе зьнік”.

Хочаш паесьці напраўду смачна — ідзі да бедных.

Бедныя маюць траву на вокнах, віно ў пакеце.

Да бедных, чуеш,

шчасьлівых — і усёведных!

Бедныя кіруюць сьветам на кухні і ў інтэрнэце.

Бедныя маюць прыгожы ўзор на пледах,

Купляюць кніжкі, каб ашчаджаць на кедах,

Самі вінаватыя ў сваіх бедах,

Мізантропы, аматары старых камэдый.

Бедныя — гэта мы з табою.

Бедныя,

рабое,

абое.

Бедныя ходзяць па горадзе пехатою,

Хадою вольных, сваёй хадою.

У бедных заўсёды багата справаў,

А ў галаве ў іх багата страваў —

Простых, духмяных, такіх наедных.

Хочаш даведацца, хто ты — ідзі да бедных.

Год базіліку, базіліку зь яе рукі.

Год маярану, ёй вырашчанага на падваконьні.

Яна гаворыць зь імі так, нібы яны маюць душу

і іх языкі

І мовы знаёмыя ёй да апошняга кончыка

і апошняга

кораня.

V.


Кап-

сула

часу

1.