Стоячы перад люстэркам, я разглядзеў сябе і прыйшоў да высновы, што выглядаю проста жудасна. Жу: чорная футболка з надпісам “404. Belarus not found”, пакамечаная, запраная, расьцягнутая на шыі, нібы ў яе слана прасоўвалі, прасторная, на два памеры большая за мой, такія футболкі былі папулярныя шэсьць гадоў таму ў раёне плошчы Перамогі ў горадзе Мінску. Да: джынсы, якія выпуч­валіся на каленях двума агіднымі шарамі, прыдуманыя яўрэем мэрыканскія штаны турэцкай вытворчасьці, зашмальцаваныя, занадта кароткія, на шрубах. Сна: на босых нагах хлюпанцы, брудныя, разьбітыя ад начных і дзённых блуканьняў, нястрыжаныя пазногці выглядваюць, як галодныя дзеці. Жудасна. Твар загарэлы, нямыты, шчасьлівы, сівая шчэць точыцца каля вачэй, на галаве сумбур замест музыкі, рэдкія ўскудлачаныя валасы. Се чалавек. Сим победиши хаос и мерзость. Сим ён кажа сім-сім-адчыніся гораду М. у самы сьпя­котны дзень ад пачатку часоў “Луч”.

А пінжачок нічога. Ільняны. Купіць такі, накінуць — і адразу з бамжакі ператворышся ў багемнага іншаземца, які ад няма чаго рабіць блукае Менс­кам і мармыча нешта па-свойму, па-іншаземску. Дзьвесьце тысяч, гэта дваццаць рублёў новымі, на рукаве пляма: дзе ты сядзеў, уладальнік пінжачка, у якую салату апусьціў задуменна локаць, у якім горадзе з Магдэбурскім правам? І хто сказаў табе: сыньёр, у вас локаць у талерцы. Грацые, грацые, сыньёра, міо пінжакко э фініто.

Я зайшоў у кабінку, накінуў проста на сваю нотфаўндлэндавую футболку. Мой памер. Трэба браць. Праўда, пляма. Праўда, у плячах завялікі, разношаны бо. Праўда, дзірка на падкладцы. Але ён мой. Уно пінжакко, сыньёра, іль джорно фортунато, ма ля кальдура э тэррыбіле. Так я скажу.

Я выйшаў з кабінкі і падышоў да вялікага люс­тэрка. Хто яго ведае. Браць-ня браць? Здаецца, ён усё ж быў занадта стары і паношаны. І ўсё ж: спакуса.

У люстэрку за сваёй сьпінай я пабачыў фіранку суседняй кабінкі. А пад ёй — жаночыя голыя ногі. Голыя костачкі. Сам ня ведаю чаму вярнуўся да сваёй прымерачнай, але не зайшоў, стаў перад фіранкай, прыхіліў пакет да сьцяны, уздыхнуў, пацёр рукі — і зазірнуў у шчыліну чужой кабінкі. На імгненьне. Не стрымаўся. Сорамна, сорамна. Пабачыў няшмат, станік, плячо, нахіленую да спадніцы галаву. Адхінуць, таргануць, раскрыць, сказаць: можна я на вас пагляджу? Проста пагляджу. Я не пасьпеў разглядзець усяго. Мне трэба ведаць, як вы выглядаеце, калі здымаеце спадніцу. Навошта? Не, вы не падумайце, што я маньяк які-небудзь, я не падглядваў, гэта ўсё шчыліна, яна спакусіла, я не хацеў, а зараз я выйду на сьпёку і ўвесь дзень буду мучыцца, вас дадумваючы. Дазвольце мне проста паглядзець і пайсьці. Што вам, шкада?

Апошняя фраза была б такой брыдкай. Вядома, я гэтага не зраблю. Ніколі так не зраблю. Так і пайду, са словам “панамка” у галаве і з вобразам шчыліны, недагаворанай прыгажосьці, так і дажыву гэты дзень: панамка, пакет, голае плячо невядомай жанчыны.

Цяжка.

“Я вазьму”, — паволі кажу я, кладучы пінжакко на прылавак.

Я буду пахнуць склепам.

Як дурань, буду бадзяцца па горадзе з пакетам і ў ільняным чужым пінжаку, калі горад разьдзяваецца, падстаўляючы сябе сонцу. Сонцапаклоньнікі вяртаюцца з працы, ровары круцяць коламі, сьцёгнамі, шортамі, дупамі, я ўжо занадта стары, каб быць адным зь іх.

Пінжаку не падабалася на мне. І надвор’е яму не падабалася. Нічога, звыкне, зласьліва думаў я, ідучы міма Камароўкі ў бок Праспэкту. Бог цярпеў і пінжакам вялеў. Так я ішоў і разглядваў свае адбіткі ў вітрынах кіёскаў і шкле гандлёвых цэнтраў, у шчытах сацыяльнай рэклямы і акулярах мінакоў. Зусім іншы чалавек ішоў да плошчы Якуба Коласа. Сур’ёзны, салідны, прэдставіцельны. Летні стыль. Лянівы і расслаблены я.

Лянівы і расслаблены я пайшоў па Праспэкце ў бок плошчы Перамогі. Перайшоў трамвайныя пуці, зірнуў на гадзіньнік. Яшчэ гадзіна яму заставалася, гэтаму мне ў новым пінжаку — і гэты я павярнуў направа, дайшоў да аркі, выйшаў да старога тралейбуснага дэпо, тут была галерэя Ў, а яшчэ бар ды кнігарня, сонца страшна сьмяялася са сьляпуча-белых столікаў, людзей не было відаць, сьмяротнаму тут ня выжыць. Я прайшоў міма, потым вярнуўся, заскочыў па прыступках у кнігарню. Прыклаўшы нагу да гэтага іхнага нулявога кілямэтра, пачатку кніжных дарог Беларусі. Там у іх на ганку быў такі адбітак нагі. А на белай сьця­не надпісы: маўляў, адсюль да нейкага пісацеля столькі і столькі кілямэтраў. Або дзён, або тысяч на таксі. Напэўна, пісацелі любяць езьдзіць на таксі. Калі б я быў пісацелем — я б толькі на таксі і езьдзіў. Сядзеў бы на заднім сядзеньні ў цёмных акулярах, паглядваў на горад і цадзіў бы скрозь зубы:

“Менск... Менск... Хто зжэр душу тваю? Хто пастрыг табе ўсе валасы ў носе? Хто развучыў цябе чытаць геніяльныя кнігі, напісаныя, у тым ліку, мной, гэтымі вось рукамі?..”

І ламаў бы пальцы ў роспачным жэсьце, і плакаў бы, і плаціў таксісту больш, чым мог сабе дазволіць.

І кляўся б гэтаму таксісту ў любові да народу.

У кнігарні было пуста. Толькі прадавец сядзеў, у манітор глядзеў — стылёвы хлопец з ра­зумнымі вачыма. “Добры дзень”, — павітаўся ён са мной зычліва, і гэта быў адзіны прадавец сёньня, які наважыўся сказаць такія словы. Напаўняючы кнігарню пахам свайго сьпінджакко, я адказаў яму няясным бурчэньнем і прабег вачыма кніжкі. Вядома, расейскія. Вось гэтыя я хацеў, даўно хацеў, трэба ў Мамы грошай папрасіць, калі вернецца: “Почему мужчина должен хорошо одеваться” Адольфа Лёаса (чуеш, сьпінджакко?) — і другую, тоўстую, цудоўную, смачную: “Наука приготовления и искусство поглощения пищи” Пэлегрына Артузі. Я патрымаў у руках першую, разгарнуў другую, з асалодай прачытаўшы пад нос ачмуральныя радкі:

“Говорят, в тосканской Маремме, когда приходит время кастрировать жеребят, друзей приглашают на обед, где главным блюдом служат как раз жареные яички кастрированных лошадей. Об их вкусе ничего не могу сказать, поскольку никогда не пробовал, хотя этот конский, а может, даже ослиный орган мы с вами не раз едали, сами того не ведая.

Я расскажу вам о бараньих яичках, которые наверняка ценятся не меньше, и вкус у них, как у субпродуктов, а то и нежнее.

Отварите их в соленой воде, потом надрежьте вдоль, снимите верхнюю пленку, состоящую, как уверяют физиологи, из туники и эпидидимиса. Порежьте мякоть тонкими ломтиками, хорошенько обваляйте в муке, потом во взбитом яйце и обжарьте...”

Гэта было хораша.

О мама мія, як жа гэта было хораша.

Я паставіў кнігу на месца і ўжо зьбіраўся сыходзіць.

“Не жадаеце кнігі беларускіх аўтараў паглядзець?” — спытаў прадавец.

Я хмыкнуў. Мне падабалася думаць пра гэтых “беларускіх аўтараў” — але чытаць іх? Prego uvolto. Я ўжо даўно выйшаў з таго ўзросту, калі людзі цікавяцца беллітам. Вядома, часам мне трапляліся іхныя імёны, нейкія інтэрвію, нейкія малаўцямныя апісаньні іхных кніжак... Але купіць і чытаць тое, што яны панапісвалі?

Аднак прадавец быў добры знаўца сваёй справы — і вось я ўжо стаяў перад паліцамі з сучбеллітам, як яны гэта завуць на сваім жаргоне. Ну што ж, нічога не зьмянілася, нехаця прабег я вачыма па сьпінках кніжак у мяккіх вокладках.

“І што вы мне парэкамэндуеце?” — спытаў я з выклікам. Мне не хацелася сыходзіць з кнігарні — але і кніжкі айчынных жывых клясыкаў гартаць не хацелася. Хацелася халоднага піва. Хацелася заплюшчыць вочы. Хацелася праваліцца ў сон і прысьніць яйцы маладога баранчыка.

“З прозы: вось новая кніга Трухановіча... “Крыжаванка”, постмадэрнісцкі раман, бэстсэлер... — прадавец працягнуў мне цагліначку, я ўзважыў у руцэ: на прэмійку пацягне. — Вось біяграфія Пятра Марцава, калі вы цікавіцеся такой літаратурай. А гэта сямейнага сага, “Плян Бабарозы”. Павел Касьцюкевіч. Яшчэ ёсьць апошні Бахарэвіч, “Бэзавы і чорны”, кніга пра Парыж праз акуляры белліту”.

Ну так. Трухановіч. Той, што напісаў раман “Лебяда” — а на вокладцы гэтае слова напісана так, нібыта там стаіць: “Лібіда”. Ага. Касьцюкевіч, Бахарэвіч. Усе гэтыя ічы. А пачытаць няма чаго. Праўда, Касьцюкевіча я не чытаў, мо і цікава, сямейная сага можа быць забаўнай. А вось за папсовага Трухановіча і нуднага Бахарэвіча я брацца ня стаў бы. Некалі я іх любіў. У іншым жыцьці. Пакуль не адкрыў для сябе іншыя кніжкі. І высьветлілася тое, у чым я ня стаў бы прызнавацца прылюдна. Што белліт другасны... Такі другасны, што шкада робіцца ўсіх гэтым нашых пісьменьнікаў. Спадзяюся, у іх на таксі хапае.

“А з паэзіі: вось новая кніжка Вальжыны Морт”.

“Ня ведаю такога паэта”, — суха сказаў я.

“А гэтую кніжку Хадановіча чыталі? “Цягнік Чыкага-Токіё”?”

Вядома. Хадановіч. Трухановіч, Бахарэвіч, Касьцюкевіч, Хадановіч, Мартысевіч, Адамовіч. Адны ічы. Падазроная еднасьць.

“Вось другі зборнік Юлі Цімафеевай, “Цырк”, вось Інга Шпакоўская, “Крылы Мэма”, а гэта Наста Кудасава, ляўрэатка прэміі “Кніга году”. Антон Рудак”.

“Прыгожыя вокладкі”, — прамовіў я.

“Ёсьць і яшчэ нешта, — сказаў прадавец і выцягнуў з-пад стала тоўстую кнігу. — Яна, канечне, на аматара. Рэпрынтнае выданьне альбома пачатку дваццатага стагодзьдзя. Зь вершамі на невядомай мове. Франсуаза Дарлён. Пагартайце, можа, вам будзе цікава”.

Я патрымаў кнігу ў руках. Прыемны цяжар. Але жаданьня разгортваць гэты том, у якім былі вершы невядомай паэткі, ды яшчэ на невядомай мове, у мяне ня ўзьнікла. Вось калі б там былі ілюстрацыі...

“Дзякуй. Я, напэўна, пайду”.

“Да пабачэньня”, — весела сказаў ён, здаецца, зусім не засмуціўшыся, і вярнуў кнігу пад стол, туды, дзе стаялі кардонныя скрыні.

І зноў я выгнаў сябе на гэтую сьпёку. Калі ж ужо скончыцца Этат Адзкі Ад? Я нырнуў у цень дрэваў, што навісалі над гаражамі. І ўспомніў, што зусім недалёка ёсьць месца, дзе можна нядорага пася­дзець пад парасончыкам з куфлем піва. Ну вядома, “Шчодры”. “Шчодранькі”. Шчодры вечар у цені нэкропалю... Я імкліва пашыбаваў да аркі, перабег вуліцу Кісялёва, завярнуў за рог. Помнік Перамозе (“А каго вы перамаглі?” — неўразумела пытаўся ў мяне калісьці латыскі знаёмы, якому я паказваў Менск. Я думаў, жартуе. Зьдзекуецца. А ён і праўда ня ведаў... Да чаго дайшоў прагрэс у Савецкай Латвіі!)