“Здорово, — сказаў Макасёў. — Что, не узнал? Я тоже думаю: ты, не ты. А это ты”.

“Здароў, — сказаў я. — Калі ты Макасёў, гэта я. А калі не, дык адпаведна, не зусім я”.

“Чего?” — Макасёў выцер лысіну. Лысіна была ўтрая большая за маю. І пуза ў яго было ўтрая большае за маё. І вера ў сябе. І нават лета ягонае было большае: з Макасёва цякло. Па вусах, і ў рот трапляла. Макасёў развальваўся на кавалкі. Макасёў сплываў ад мяне. Каляровая лужына.

“А, ну да, я слышал, что ты на мове говоришь, — прамовіў Макасёў. — Мне Пискун рассказывал. Он говорил, видел тебя недавно. Года два назад. А чего ты на мове говоришь? Угости пивом, а?”

Я неахвотна паклікаў афіцыянтку.

“Ну как ты? Где ты? А у меня нормально все. Охранником вот устроился. В Момо. Квартиру построил. В Малиновке. Сколько лет, а? Сколько зим. Девушка! Пиво! Мы пиво заказали, забыли? Может, хватит уже трещать, люди здесь ждут. Так как ты? Чего на встречи выпускников не ходишь?”

“Я нармальна”, — я адпіў са свайго вясёлкавага плястыку.

“Ну и жарит, блядь, просто мозги прожигает насквозь, — уздыхнуў Макасёў. — То, блядь, дожди. То, блядь, тридцать в тени, нахуй. Девушка! Такая молодая и такая курица. Неси уже пиво, где ваша культура обслуживания? Во, так, ставь сюды. Теп­лое, блядь. Все теплое. Пиздец. Я вчера салатом отравился. Взял салатик. Ага. Всю ночь фаршил. Сегодня чуть поднялся. Я сутки через двое. Хорошо, выходной сегодня. Тебя вот встретил. Давай, за встречу”.

Я дапіў піва. Ён прагна, але акуратна асушыў плястыкавы кубак на траціну і ўхмыльнуўся.

“Это хорошо, что я тебя встретил. Приятно на счастливого человека посмотреть. Да... У тебя вот все заебись. А мы люди простые. Но выживаем как-то”.

Я хмыкнуў.

“Народ у нас такой. Все перенесет. Все стерпит. Войну вот как-то пережили, и это переживем. И кризис, и хуизис”.

“Какую войну?”

“Ну, Великую Отечественную. Какую ещё. А помнишь, как мы у тебя дома города строили? Из книжек?”

Я ніякіх гарадоў ня памятаў. Пагатоў пабудаваных разам з Макасёвым. Шчыра кажучы, разам з Макасёвым я б ня тое што горад — нават каркасны дом ня ўзяўся б будаваць. Нават туалет. Ды яшчэ з кніжак?

“А ты праўда Макасёў? — спытаў я, паглядзеўшы на тэлефон. — Нешта я засумняваўся”.

“А кто я, по-твоему? — Макасёў прагна ўсмактаў у сябе ўсё, што засталося. — Ты чего? Мы ж с тобой вместе учились. А? Ты чего, братишка? Солнышко в головку бобо? Да... Правду Пискун говорил, задрал ты нос. А чего задрал? Вот что в тебе такого, что ты себя лучше нас считаешь? А, блядь? Что?”

Я памахаў афіцыянтцы. Макасёў схапіў мяне за руку:

“Да ладно тебе. Шутка. Может, и правда ты лучше. Я ж тебя помню. Как тебя учителя облизывали, ты ж у нас лучше всех диктанты писал. И эти, как их, блядь, сочинения. Я просто о чем. Ты нос не задирай. Будь прошче лицом. Я вот с тобой как с человеком. Блядь, даже обнять тебя захотелось. Давай еще по пиву, а? Так хуячит сонце, не могу, надо пива ешче взять. Закажешь?”

Мяне ўратаваў тэлефон. У спадзяваньні, што гэта невядомы, але амбітны прадусар знайшоў, нарэшце, мой нумар, каб прапанаваць мне тысячу сто баксаў за сцэнар мультфільму пра Нільса Хольгерсана, я схапіў яго і сказаў, што слухаю. Слухаю. Слухаю і п-падумаю. Макасёў нецярпліва зьбі­раў тлусты пот са сваёй пляшыны ў пакамечаную сурвэтку.

“Вы мне звонили, — прамовіла няўпэўнена трубка. Малады мужчынскі голас. Такія ў капіравальных цэнтрах працуюць. — С вашего номера”.

“Ага, — узрадаваўся я. — Я от Оксаны Ивановны. Мне вам надо пакет передать. Она просила. Я ее сын...”

Трубка нерашуча маўчала.

“Дык... Где мы встретимся? — бадзёра, нібы і ня лета паліла над парасонам, пад якім мы хаваліся з Макасёвым, спытаў я. — Может, давайте поближе к центру? Если вам удобно?”

Трубка ўздыхнула:

“Пакет? Вы ошиблись. Не туда попали”.

“Пачакайце!” — я перазваніў, але мне адказаў той самы голас, голас задушанага летам чалавека, які не хацеў пакетаў, ня ведаў Аксаны Іванаўны і наогул ставіўся да мяне ўсё больш падазрона.

“А что у тебя в пакете?” — спытаў Макасёў і тут жа палез да яго сваімі мокрымі пальцамі.

“Не твое дело”, — кінуў я. Відаць, нумар няправільна запісаў. Ці мама. Хутчэй усё ж мама. У сьпешцы, нявыспаная, сьпінагрызу свайму ня той нумар дала. Лічбу пераблытала. Пакет дала, а нумар ня той. Хоць ты цяпер наўгад звані. Трэба ёй эсэмэс паслаць. І Макасёва паслаць. І ісьці далей, у лета.

“Я пива закажу, — пакрыўджана сказаў Макасёў. — И водочки. За встречу. Ты ж при деньгах, а у меня временные трудности. Девушка!”

“Я в туалет схожу, в макдак, — я падняўся і схапіў пакет. — Закажи, конечно. І пива, и водочки. И закусить”.

“Давай, — Макасёў схапіў з суседняга століка мэню. — Только салатик брать не будем. А то потравимся. Стой. А чего ты с пакетом? В туалет?”

“Там... Там косметика, — сказаў я, цьвёрда гледзячы яму ў вочы. — И прокладки. Я ж пол поменял. Я теперь женщина, Макасёв. Так Пискуну и передай, когда следующий раз увидишь. И всем нашим. И салатик возьми все-таки. С селедкой. Тут такие салатики — пальчики оближешь”.

І, памахваючы пакетам, я пераможна рушыў да мэтро міма агаломшанага Макасёва. А можа, гэта быў і не Макасёў. Схаваўшыся ў цень каля дошкі ахвярам тэракту, я напісаў маці адчайную эсэмэску:

Ty dala mnie niapravilny numar. Nie mahu pieradac pakiet. Cakaju pravilny. Tvoj syn.

Напэўна, я быў адзіны ў гэтым горадзе, хто піша эсэмэскі лацінкай. Шкада толькі, без дыякрытычных знакаў. Мама заўжды сьмяялася, калі я пісаў ёй: cakaju. “Я читаю это як “какаю”, — казала яна пры сустрэчы. — И вспоминаю, как ты был маленьким и правда: какался. В колготки. Тогда все малыши колготки носили. Такие трикотажные. Мальчики голубые, девочки розовые. Представляешь себя в голубых колготках?”

9.

А вось што далей было б з тым Нільсам? Пра гэта думаў я, чалавек лета, выпаўзшы з другога боку Праспэкту і млеючы каля сьветлафора, каб хутчэй нырнуць у засень Аляксандраўскага сквэру. Туды, да Купалаўскага, дзе фантан, дзе дзеці і дзірка ў леце, я, дзіка свабодны пасярод гэтага дня, дэблінскі герой з цэлым пакетам невядомага чаго. Што чакала б яго, Нільса, у той польскай сям’і, што прытуліла хлопчыка, які ўпаў зь неба?

Мама. Адкажы. Напішы. Нумар. Мне патрэбны правільны нумар. Гэты пакет зьвязвае мне рукі.

Ну, Нільс — хлапец, да працы звычны. Узялі б яго ў парабкі, калі ачуняў, дакумэнты справілі б. Ці ня справілі б? Не, тая польская сям’я, на па­дворак якой зваліўся Нільс зь пяром, заціснутым у руцэ, была не такая дурная, каб адразу прызнавацца, што да іх хлопчык зваліўся. Яны б яго хавалі — а ён бы ім дровы калоў, у хляве прыбіраў, у полі ўпраўляўся б. А за гэта меў бы і хлеб, і мёд, і бігас па вечарах, і новую вопратку.

Чамусьці тая сям’я, якая прытуліла Нільса, бачылася мне падобнай да герояў кніжкі Марсэля Райх-Раніцкага. Быў такі знакаміты нямецкі літаратурны крытык, яўрэй, які падчас акупацыі ўцёк з жонкай з Варшаўскага гета — і знайшоў прытулак у палякаў, што хавалі яго ледзьве не да канца вайны. Райх-Раніцкі расказвае, як ставіліся да яго тыя палякі: прымушалі працаваць, баяліся кожную сэкунду, што празь яго іх арыштуюць і расстраляюць, грубыя, поўныя забабонаў людзі. Але немцам беглага яўрэя з жонкай яны не здалі. Уратавалі ім жыцьцё. І ён быў ім удзячны да самага скону.

Ну вось прыкладна так я іх уяўляў. Нільсу ў іх было добра. Але не для таго ж ён у ліліпута ператварыўся і на гусака залез, каб пераляцець празь мяжу і так і пражыць да сьмерці парабкам на чужым хлебе. Не, Нільс хацеў далей.

На Захад.

Я сеў каля фантана, тварам да тэатру. Пакет прыхіліўся да лаўкі, як быццам шчакой прыціснуўся. Купалаўскі дражніў сваім парыскім выглядам. Тэатры заўжды падобныя да тартоў — а самы вялікі торт у Менску, гэта, канечне, Опэрны. Балшой торт опэры і балету. Бісквіт на біс.

Купалаўскі не балшой, он маленькый. І за гэта я быў яму ўдзячны. Я наогул заўжды быў удзячны ў гэтым горадзе ўсяму маленькаму, дробнаму, непрыкметнаму, някідкаму. Тэатр ня мусіць быць большы памерам за самога сябе. Купалаўскі — сувымерны свайму маштабу і сваім амбіцыям. Гігантаману тут няўтульна. У ім ня так даўно адчынілася аўстэрыя — з тэрасай, на якой увечары часам танцуюць вальс. Увечары, калі сонца садзіцца ў таксі і зьяжджае некуды на Паўднёвы Захад, на праспэкт Жукава. Цяпер тэраса была пустая — толькі нейкія жрацы Мэльпамэны пілі каву, тулячыся далей ад сонца. Што яны сказалі б, калі б я зараз пусьціўся вальсаваць проста перад імі, абняўшы свой пакет за цэляфанавую талію?

Яны толькі ўсярэдзіне тэатру, на сцэне, такія творчыя. Тут, за столікам аўстэрыі, ім хочацца, каб сьвет быў нармальны. Усім хочацца, каб сьвет навокал быў нармальны і падпарадкоўваўся законам, а ўнутры сябе можна быць вар’ятам, геніем, кім заўгодна. У думках мы дазваляем сабе ўсё, але ад іншых патрабуем абмяжоўваць сябе правіламі.

А лета глядзіць на нас і сьмяецца.

“Жаришча”, — сказала дзяўчына на высокіх абцасах, праходзячы міма і трымаючы пад руку сваю сяброўку, таксама на хадулях. Таксама — тэатр. Нябачны вулічны тэатр.

Яна спатыкнулася, калі я пра яе падумаў. Падвярнула нагу. Лепш я ня буду думаць пра людзей, вырашыў я, падымаючы пакет.

Лета смажыла самотнага міліцыянта на па­тэльні побач з прэзыдэнцыяй. Я ўратаваўся ў “Ведах” — гэтай кнігарні, у якую варта хадзіць толькі дзеля яе букіністычнага аддзелу. Прахалода захінула, як вада, і я адчуў, які я ўсё ж мокры. У “Ведах” цікавая каляровая гама — пачынаецца ўсё зь яркіх, сьветлых колераў новых, бліскучых, такіх пазытыўненькіх кніжак, а чым далей ідзеш міма іхных румяных пысачак, тым цямнейшымі робяцца паліцы, і вось ужо ты ў букіністычным, тут пануюць чорныя, карычневыя, бура-зялёныя, пацёртыя, цёмныя ад часу вокладкі, быццам ты пражыў дзень, дзень сярод Ведаў, ад раніцы да вечара...

Як заўжды, у букіністычным нейкі дзед, які пах мачой і мачызмам даўно мінулых дзён, разьбіраўся зь цярплівай гучнагалосай прадавачкай. Ён прыйшоў па грошы, ён шамкаў і шумеў газамі, і ўсё ніяк ня верыў, што за ягоныя скарбы дадуць так мала. Дый скарбы бралі ня ўсе — і ён, наваліўшыся на прылавак, пыхцеў па-беларуску, на сваёй, інцілігенцка-кракадзілгенцкай мове: