“Не вешать нос”, — нахіліўшыся, параіў мне гардэмарын, рускі госьць нашага гораду, мураўёў-невешатель беларускіх насоў, і тыцнуў добразычліва кулаком мне ў пакет.

Каля мэтро жэле выпаўзла, за ім павыскоквалі, як гарох, піражковыя жопы маіх спадарожнікаў, кашуля ліпла да скуры, кіроўца бразнуў дзьвярыма і санліва разваліўся на сядзеньні. Маршрутка, як на аўтапілёце, пакацілася па праспэкце, вось зараз даедзем да вакзалу, і там, у паўзмроку плятформы, я і пазваню... Пакет паваліўся мне пад ногі, я падняў яго і прыціснуў нагамі, гэты пакет быў як мяч, які мне трэба было сёньня загнаць у нейкую, невядомую мне пакуль што браму, я буду бегаць зь ім, абараняць, трымаць сваімі загарэлымі галёнкамі і худымі лыткамі, хаваць пад пахай, навальвацца ўсім целам, рэгбі — вось на што гэта падобна, рэгбі на паляне гораду, я супраць зборнай Менску, супраць двух мільёнаў чалавек, рэгбі пад рогат сонца, пад рокат трыбунаў, пад рык супернікаў — трэба яго пазбыцца, трэба забіць, занесьці за лінію іх лета — і як найхутчэй вярнуцца ў сваё. Бесклапотнае, беспакетнае, бястактнае, бескантактнае лета...

Маршрутка забегла трушком пад скляпеньні аўтавакзалу, я выйшаў, адчуваючы, як пашыраюцца поры — і толькі тады зразумеў, як там насамрэч горача, за граніцай ценю. Спыніўся, стаў за паўкроку ад пекла, трымаючы нагамі пакет, набраў нумар.

Занята. Занятыя людзі могуць сабе гэта дазволіць, а я не. У мяне лета, а ў іх лятучкі. У мяне летуценьні, а ў іх лютыя начальнікі, ляпы, ліпавыя пячаткі, люпус эст, люпанарый тут у вас, даляры, я ў долі, давай лапу. Дзелавыя людзі. Бля.

Ну і што. Хай сабе. Табе да іх што?

Самы час пасьнедаць, вырашыў я — і мы з пакетам зрабілі марш-кідок да чыгуначнага вакзалу, сонцам палімыя, пад таблё ледзь жывыя прыбеглі. І тут ужо абцерліся — ручкі ў пакета мокрыя, сьлізкія...

Чортаў пакет. Колькі яшчэ будзе цягнуцца гэтае руканьне?

Па эскалятары мы даехалі наверх, я ўзяў сабе два беляшы і каву. Абшчапіцельная саблазьніцельніца, не пытаючыся, разагрэла беляшы да тэмпэратуры, пры якой гіне ўсё жывое. Адчуваючы, як мае папілярныя лініі на падушачках пальцаў запякаюцца да цьвёрдай суцэльнай корачкі, я ўзяў аплаўлены пакет і прытуліўся да століка. Плексыг­лясавая сьценка — вось і ўсё, што аддзяляла мяне ад бездані. Якое ўсё ж зарумзанае слоўца: плексыгляс. А можа, і не плексыгляс гэта, а плястык? З чаго гэта ўсё зроблена, з чаго зроблены горад? Чаму ён не растае пры такой тэмпэратуры?

Вакзал пада мной гудзеў, як заводзкі цэх. Тут выраблялі нешта сакрэтнае, у лета не было сюды пропуску, вунь ягоны расчырванелы твар прыціскаецца да шкла. Беляшы ўсё ніяк не астывалі, я ўжо і каву выпіў, і зноў набраў нумар, і яшчэ раз: занята. Гудкі. Гуд. Зуб. Ім не кусаць, забаліць яшчэ.

Я люблю беляшы.

І люблю гуляць са словамі.

Я стаяў, чакаў, пакуль у майго сьняданку зьні­зіцца тэмпэратура, і думаў, што ніхто ў гэтым горадзе ня ўмее гуляць словамі так, як я.

Я мог гэта даказаць.

Ну вось: я люблю беляшы. Для мяне гэта гучыць прызнаньнем у любові ад грамадзяніна сонечнай сярэднеазіяцкай дэспатыі.

Да каго не дайшло, я не вінаваты.

І яшчэ раз набраць нумар. Сказаць: “Алё, здравствуйте, я от Оксаны Ивановны...”

Занята.

Я люблю беляшы.

Толькі вось бяляш цяпер ужо ня той. Асабліва на вакзале. Бледны пайшоў у Менску бяляш, нейкі мокры, нібы іх у лужыне вымочваюць. А ня мокры — дык падгарэлы. Шмат белага цеста, мала шэрага мяса. Усе крывяцца: як ты іх ясі? Гэта ж ня проста фаст-фуд, гэта беларускі вакзальны фаст-фуд, фу, што за пацучаціна ў тваім пачастунку? І яны маюць рацыю. Бяляш ужо ня той. Але я ведаю адзін хітрык: калі я ем бяляш, я ем успаміны. Успаміны пра сваю маладосьць, калі іх рабілі зь любоўю. Зь мясам, з добра прапечанага цеста і зь любоўю.

Нешта ня так з гэтай краінай. Тут усе чапляюцца за старое — але даўно развучыліся яго рабіць. Мёртвы фаст-фуд з савецкага Менску ня здольны замяніць сабой ні макдональдс, ні кейэфсі, але безь яго, савецкага фаст-фуду, тут немагчыма ўявіць сабе вакзал. Мы жарэм успаміны. І яны не канчаюцца. На вакзале нам хочацца ўспамінаў, апошні раз, зь мікрахвалёвай печкі, бо хто яго ведае, як яно павернецца, таму: мне ўспамін. З мая­нэзам. І кетчупам. І салфетачку не забудзьце.

Сасіска ў цесьце. Чабурэкі па-мінску. Беляшы. Піца з варанай каўбасой. Яны ляжаць за шклом вітрыны, халодныя і дасканалыя ў сваёй цэляфанавай пекнаце — яны падобныя да музэйных экспанатаў, застылых і чароўных, яны дайшлі да нас празь вякі. Мо таму прадавачка так зьдзіўляецца: што? Вы сказалі: бяляш? Няўжо вы будзе есьці музэйныя экспанаты? Вы што, ня бачыце? Рукамі ня трогаць!

“Хочаш? — кажу я пакету, падкідваючы на языку ўсё яшчэ гарачае мяса. — Ну, як хочаш”.

У пакетаў няма ўспамінаў. Яны — самі ўспа­міны.

Некалі я любіў прыяжджаць сюды, на чыгуначны вакзал, стары яшчэ, каб праводзіць цягнікі. Міжнародныя саставы: Масква-Бэрлін. Маск­ва-Амстэрдам. Масква-Варшава. Масква-Варна.­­­ Масква-Прага. Я тады быў студэнтам і часта пра­гульваў заняткі, прыходзячы сюды з пачкам “Союза-Аполлона”, сам юны, як Апалён, палонны гэтай дзіўнай краіны, адкуль, я ведаў, мне ніколі ня вырвацца. Я садзіўся на свой стракаты пакет з падручнікамі і канспэктамі і глядзеў, як адны шчасьліўцы загружаюць у вагоны свае чамаданы, начыненыя будучыняй і нечым яшчэ, мне яны ўсе здаваліся эмігрантамі, гэтыя менчукі, якія ехалі на захад, я нават думкі не дапускаў, што яны могуць вярнуцца. А іншыя шчасьліўчыкі, масквічыкі і масквічкі, дарагія расіяне, выходзілі пакурыць, паплёўвалі на нашую сьвятую зямлю. Дякую тобі, боже, що я не москаль. І дзякую табе за тое, што я нарадзіўся і жыў у буйным чыгуначным вузьле, горадзе, празь які ўжо амаль паўтара стагодзьдзя ўсё цячэ і цячэ чыгунка, наша другая рака.

Я набраў нумар.

Занятыя ж там, аднак, людзі. Вось жа Мама. Магла б пакінуць нешта апрача нумара. Не пры лучыне жывем.

Скайп? Lucy in the skype with diamonds... Вайбэр? Die Weiber. Lucy ist das Weib mit Diamanten.

Я схадзіў у прыбіральню і выліў сабе на патыліцу халоднай вады. А затым падхапіў пакет і выйшаў у пекла.

8.

Калі ты на вакзале і наперадзе ў цябе цэлы летні дзень, які ты яшчэ ня ведаеш, як прабавіць — ты ­ідзеш на Праспэкт.

Ты ідзеш. Я іду. Ты — гэта і ёсьць я, у дадзеным выпадку. Мова заўжды дае нам цень займеньніка.

Я ўспомніў, як чытаў неяк кніжку аднаго немца, Нільса Хольгерсана... цьфу, бля, якога Нільса, вось жа прычапіўся: Томас Бон яго звалі, гэтага разумнага немца. Кніжку, дзе ён піша пра фэномэн менскай урбанізацыі. І прыводзіць, між іншым, вынікі аднаго апытаньня. У менчукоў пацікавіліся, што яны лічаць цэнтрам свайго гораду. Некаторыя назвалі Platz des Sieges, іншыя — Platz der Unabhängigkeit, трэція — Oktoberplatz. Але большасьць — большасьць абвясьціла, ohne jedlichen Zweifel, што цэнтар места для іх — Праспэкт. Гэты самы, які я памятаю яшчэ Ленінскім. Вось гэты самы (самы доўгі ў Эўропе, самы сонечны ў Сонечным горадзе, самы незнаёмы ў краіне нязнаек) праспэкт, які разразае Менск, нібы прамень гіпэрбалёіда — вось ён і ёсьць цэнтар.

Людзі, якія назвалі даўжэзную простую лінію цэнтрам, мусяць мець адмысловае мысьленьне. Калі цэнтар для цябе лінія, ты ні да чаго не прывязаны. Лінія — гэта бясконцасьць, дык якая розьніца, дзе пачынаецца гэты горад і дзе сканчаецца. 1049 ці 2049 — як ад Малінаўкі да Ўручча пракаціцца. Спадзяюся, пакет ня трэба будзе везьці ў Малінаўку, памаліўся я ціха сваім багам, намаляваўшы ў галаве яе ўяўны вобраз, толькі не Малінаўка, толькі не яна, прашу цябе, ойча наш, які есьць беляшы ў сваіх небясях.

І зноў набраў нумар. О цуд. Цяпер там проста ніхто ня браў трубку.

Як жа добра было праваліцца пад зямлю ў падзем­ны пераход — але цяпер паштамт ужо застаўся ззаду, я ляніва рухаўся наперад, як бервяно, што плыве па рацэ, натыкаўся на сонечных зайчыкаў, водарасьці нечых дрэдаў, сьпіны чалавечых пнёў, ішоў, як п’яны, праспэкт нёс мяне, як тапельца... Наш даўжэзны Праспэкт, бясконцы, як дзень... Хоць чаму бясконцы: скрыжаваньне зь Леніна — раніца твая, Парк Чалюскінцаў — твой полудзень, Нацыянальная бібліятэка — вечар твой, о Праспэкце. Мая галава была нагрэтая так, нібы я быў Дзяржынскі ў сквэры насупраць кагэбэ: какбэ фэлікс, какбэ фэнікс, і гарачы вецер дзьмуў на мяне, як электрафэн, госпадзе, гэтае лета мяне заб’е.

Калі гэтая сьпёка забудзе пачуцьцё меры, яна спапяліць горад дазваньня. І нас, прыматаў, пантафагаў з пакетамі, што плывуць у мроіве, з расталым марозівам замест мазгоў, зь цёплым півам замест сэрца.

Так думаў я, рухаючыся да таго скрыжаваньня, дзе Ленін, ГУМ, Макдональдс і нацбанк забілі сваю бандыцкую стрэлку.

Лета спапяліць горад. Ацалеюць тыя, хто апантаны спажывецкім інстынктам. Ацалеюць тыя, хто сярод працоўнага дня блукае халаднаватымі галерэямі гандлёвых цэнтраў, хто выбірае сабе купальнікі і плаўкі, хто спусьціўся ў падземныя царствы, каб за шторкай прымераць на сябе штота оччэнь красівае, штота оччэнь моднае, прыме­рыць на сябе зьніжку ў самым нізе прыніжанага летам гораду.

Ацалеюць пасажыры мэтро. Калі пакет трэба будзе везьці далей за плошчу Перамогі, я абавязкова паеду на мэтро, падумаў я. Мэтро верне мяне ў цьвёрды стан. З Туркмэністану сьвядомасьці ў Скандынавію прытомнасьці.

Ацалеюць тыя, хто схаваўся за тоўстымі сьценамі музэяў.

Ацалеюць тыя, каму не хапіла месца ў цеснай маршрутцы лета.

Бервяно даплыло да Цэнтральнага. Я споўз на плястыкавае крэсла і замовіў сабе піва і квасу. Квас ад смагі, піва для таго, каб адзначыць, што я жывы. Асушыўшы першы кубак, я ўзяўся за другі — і тут за мой столік бухнуўся ён. Чалавек зь дзяцінства.

Макасёў. Макасев. МcАсёф. Літары паплылі перада мной раней, чым гідкі голас напоўніў іх сэнсам, зьместам, формай. Што я пра яго памятаў? Нічога. Ну, можа, кіно. Так, мы хадзілі ў кіно. На “Палёт у краіну пачвараў”. Зеленахвостыя “чудовішчы”. Здаецца, аўтар той дзіцячай кніжкі — той яшчэ лукашысьцік.