Я ведаю, што такое сэкс. Я нармальны чалавек: часам я адкрываю запаветныя сайты на сваім кампутары, уключаю відэа і назіраю, чым займаюцца людзі на экране манітора. Я стараюся не ўпусьціць ніводнай дробязі, мне цікава, што яны адчуваюць падчас усёй гэтай валтузьні, я зазіраю ў вочы жанчын і гляджу, як вільгатнеюць целы, напінаюцца сьпіны, рухаюцца ногі, языкі і азадкі. Мне цікава. Але яны не нясуць у сабе ні лета, ні гораду, яны ня пахнуць ні скошанай травой, ні гарачым асфальтам, ні ветрам, які раптам праносіцца па пустой вуліцы, абуджаючы цені, у іхных стогнах не чуваць ні навязьлівага п’янага маналёгу газонакасілкі, ні рыпеньня парасона над галавой, калі п’еш каву ў вулічным кафэ, ні спалоханага прызнаньня пус­той кардоннай скрынкі, якая кідаецца на праезную частку перад навальніцай, ні лёгкасьці сіняга балёніка, які раптам выпускае дзіцячая рука, пальцы перапэцканыя марозівам, плач, тумкае тупая папса, вадаспад жалеза абрынаецца на праспэкт. У іх ёсьць толькі яны самі, у гэтых мужчын і жанчын на экране, і яны трымаюць сябе ў руках, сьціскаюць сябе ў сваіх уласных руках, аглядваючыся на камэру, і я адчуваю сябе бачным, і выключаю, і выбягаю на двор, і сьмяюся. У мяне ніколі не было сэксу — але я лепш за вас ведаю, што гэта такое. На гэта цікава глядзець, бо ў галаву лезуць розныя думкі. Але гэтым зусім не цікава зай­мацца.

Мама кажа, што мне ўжо сорак і час узяцца за розум. Я ніколі не расказваю ёй ні пра Нільса, ні пра тое, што я насамрэч думаю і як баўлю час. Напэўна, Мама жахнулася б — але мяне ўсё часьцей бярэ сумнеў, што яна была б шчырая у гэты момант. Мне падаецца, яна прымае мяне такім, як я ёсьць. Адзіная жанчына ў маім жыцьці. Яна кажа пра тое, што хацела б, каб у мяне былі стасункі, таму што таксама трымаецца нейкай схемы. Хоць сама так задаволена сьмяецца, калі я кажу, што, на жаль, нікога пакуль не знайшоў. А я забіраю ў яе старыя сумачкі, якія яна хоча выкінуць — нібыта каб пакласьці іх каля сьметніка. А сам нясу іх дамоў і нюхаю. Проста нюхаю, мне падабаецца, як яны пахнуць. І ўсё — ніякага вычварэньня.

Вядома, калі б у мяне былі жонка або муж, я мог бы расказаць ёй ці яму пра Нільса Хольгерсана. Але што было б потым? Я расказаў бы, а яна паслухала б — і мы працягнулі б будаваць стасункі. Не свае, а чужыя, прыдуманыя ня намі. А так я магу думаць пра Нільса колькі захачу і дзе захачу. На іхнай мове гэта называецца — інфантыльнасьць. У сорак гадоў мова сьціскаецца вакол цябе мёртвай хваткай: у ёй раптам робіцца столькі словаў, каб абазначыць цябе. Дзе яны былі раней, калі я быў малады? Чаму тады нікому не прыходзіла ў галаву гаварыць пра мяне лацінскімі каранямі і навуковымі тэрмінамі?

Я ўжо дапіваў каву і зьбіраўся пайсьці пехатой да мэтро — даехаць да Ўручча і сесьці там на аўтобус у аэрапорт. Мама будзе злаваць, калі я спазьнюся і яна паляціць у свой Бэрлін, падвёўшы знаёмых.

На дне кубачка застаўся цукар, шмат цукру — і я падумаў, што калі б была вайна, я мог бы прадаць гэты пусты кубачак і купіць за яго хлеба.

І тут на маю лавачку падсеў ён — Чалавек з пляс­тыкавым пакетам. Трохі старэйшы за мяне, у белай летняй уніформе: шорты, кепка, кашуля з кароткім рукавом. Мы пасядзелі трохі, чалавек паставіў пакет побач і ўздыхнуў.

“Жара будет, — прамовіў ён. — Тридцать пять, не меньше”.

Мне трэба было ісьці, але пакет дакранаўся да майго локця. Ён стаяў паміж намі, і я ведаў, што калі ўстану, пакет упадзе. Я даўно ня бачыў у парку людзей з пакетамі. Я не люблю плястыкавыя пакеты. Спрабуючы адгадаць, што ў ім, я пася­дзеў крыху і пачаў паволі адсоўвацца — і пакет пацягнуўся за мной. Як галава п’янага суседа ў вагоне.

“Полдесятого, а как жарит, просто кожа плавится”, — сказаў чалавек.

Ужо тады мне трэба было зразумець, што гэта знак. І ўцякаць, уцякаць прэч ад гэтай лаўкі, па­тэлефанаваць Маме і сказаць, што я не пасьпяваю, што няхай яна пазвоніць сваім сябрам, у яе ж іх так шмат. Пайсьці дамоў і легчы спаць, думаючы пра Нільса.

“Сухое будет лето, все сгорит”, — нясьпешна сказаў чалавек.

Я прытрымаў пакет локцем, адчуваючы, які ён халодны. Зьверху зьмесьціва пакета было прыкрыта нейкай курткай. Звычайны пакет, досыць тоўсты. Пакет заварушыўся і палез на мяне.

“Я вам говорю, сегодня будет ад”, — пераканана дадаў чалавек і на слове “Ад” сьцяў вусны ў горкай і суворай усьмешцы.

Я падсунуўся бліжэй да чалавека з пакетам, каб прадухіліць катастрофу. Ён зьдзівіўся, але працягваў, як нічога ніякага:

“Задохнемся все в этом пекле”.

І тады я ўскочыў і шпаркім крокам, азіраючыся, рушыў да мэтро. Пакет пляснуўся на зямлю, і зь яго паляцелі нейкія нажніцы, нажы, ножыкі, інструмэнты на кароткіх і злых нагах, жалезнае дробнае зьвяр’ё. Я адвярнуўся і пабег, праклінаючы гэтага ідыёта. Мама чакала мяне ў аэрапорце, і часу заставалася няшмат.

4.

У часы майго юнацтва людзі хадзілі па вуліцах з плястыкавымі пакетамі — быццам кожны зь іх толькі што расплаціўся ў супэрмаркеце.

Вядома, у гэтых людзей былі і парэпаныя партфэлі, і спартовыя торбы, і чорныя дэрматынавыя дыпляматы з бліскучымі закрыўкамі. І тая пошлая рэч, якую ў нас называюць гнюсным словам “барсэтка”, ужо ўваходзіла ў моду. Мяне дагэтуль так і цягне назваць барсэткай якую-небудзь маладжавую злыбяду ў спадніцы. Натуральна, у жанчын былі іхныя цудоўныя сумачкі, якія я так люблю нюхаць. Але аблічча гарадзкога жыхара вызначаў менавіта яркі прастакутны пакет у руцэ. У кожнай вольнай руцэ.

Пукаты і напаўпразрысты, ён амаль заўжды дазваляў угадаць ягонае зьмесьціва. Хоць бы прыблізна. У пакетаў была свая герархія: тыя, што мелі на сабе “інастранныя” надпісы або нейкія цікавыя малюнкі і лягатыпы, цаніліся вышэй, імпартны пакет паводле сваёй вартасьці быў амаль роўны айчыннай торбе. Герархія пакетаў уплывала на чалавечую — і кожны дзень я пакорліва выходзіў з дому з пакетам, як і тысячы іншых менчукоў, і з хваляваньнем параўноўваў свой пакет з чужымі. Ехаў з гэтым пакетам на вучобу, на шпацыр, на працу, на спатканьне, насустрач кожнаму новаму дню.

Сумныя, сумчатыя людзі, упакаваны ў яркія пакеты неспакой... Цяпер я разумею, што пакет панаваў у горадзе праз тагачасную беднасьць ягоных жыхароў. Пакет — рэч танная і практычная, ён не займае шмат месца. Праўда, у яго часта рвуцца ручкі, кожны пакет наогул рана ці позна парвецца, і скрозь тонкі плястык раптам вылезе вонкі ўся нашая натура, выцягнуць свае зьмяіныя галовы нашыя таямніцы і страхі, пакет ненадзейны, як чалавечае шчасьце — і тады, падтрымліваючы за азадак парваны пакет і несучы яго дамоў, як дзіця, мы робімся тымі, кім мы ёсьць насамрэч, без пазалоты і лягатыпаў, мы апынаемся па-за герархіямі. Але калі пакет берагчы і не напіхваць у яго занадта шмат — жыць можна. Можна марыць і мерацца надпісамі.

А яшчэ тыя пакеты ўвасаблялі рынак, Захад, мару пра новае жыцьцё, даступныя тавары, сто гатункаў сыру і каўбасы. Мы ўсе з гордасьцю ўсьвядомілі сябе спажыўцамі. Сьвет як супэрмаркет — гэта прыгожа сказана. Нам падавалася тады, што нашыя браты і сёстры на Захадзе так і ходзяць — з пакетамі, а нам хацелася ва ўсім быць падобнымі да іх. Плястыкавы пакет з лацінскімі літарамі на баку быў маніфэстам нашай свабоды. Ён мог бы зрабіцца нацыянальным сьцягам — і аб’яднаў бы значна больш людзей, чым гэта могуць усе іншыя знамёны і знакі. Пад такі сымбаль стаў бы кожны. І над Домам Ураду плястыкавы пакет глядзеўся б значна больш дарэчна, чым усе магчымыя палотнішчы. Ягоная форма ідэальная для сьцяга, а зьмест — зьмест заўжды можна ўкласьці свой.

Пакет панаваў на вуліцах гораду тады, калі ў мяне яшчэ ня вырас ні вус на пузе, ні густ на сэр­цы. Як толькі яны пачалі прарастаць, я адразу ўцяміў ягоную небясьпеку. Пакет здольны зрабіць выгляд чалавека безгустоўным і бязглуздым, нават калі яго трымае самая выкшталцоная і элегантная асоба. Пакет робіць пакетам таго, хто яго трымае. Пакрысе ў горадзе пачалі гэта разумець, людзі разбагацелі і змаглі нарэшце выкінуць свае пакеты на сьметнік, пакет чапляўся за іхныя рукі, як жуйка на падлозе маршруткі чапляецца за падэшвы, пакет не хацеў саступаць, ягоныя ручкі былі яшчэ цэлыя, моцныя, настойлівыя ручкі, якія прыліпалі да нашых стомленых пальцаў.

Плястыкавы пакет сышоў туды, адкуль уварваўся некалі ў нашае жыцьцё: у гандлёвыя цэнтры і гіпэрмаркеты. Праўда, потым людзі зноў зьбяд­нелі, і зноў разбагацелі, а потым зьбяднелі так, што ўжо ня ведаюць, як жыць далей — але пакет ужо ніколі больш не вяртаўся на вуліцы ў якасьці заканадаўцы моды. Пакет жыве роўна столькі, колькі трэба, каб дабрацца з крамы да дому. Пакет даўно саступіў месца палатняным торбачкам, зручным заплечнікам, стылёвым пляншэтам, і жаночыя сумачкі пахнуць гэтаксама чароўна, як і заўжды.

І толькі старэйшае пакаленьне гараджанаў захавала да плястыкавага пакета дзіўную любоў. Яны не разважаюць пра пакеты ў катэгорыях гус­ту, эстэтыкі, экалёгіі або сацыялёгіі. Яны кладуць туды пэўныя рэчы і нясуць іх у пэўныя месцы ў пэўны час — бо калі ёсьць пакет, туды трэба нешта класьці, ці ня праўда, і наогул, якая каму розьніца, што ў цябе ў руках — так любіць казаць мая харошая мудрая Мама.

5.

А што, калі Нільс Хольгерсан не разьбіўся? Я чытаў некалі, што адна югаслаўская стуардэса ўпала з вышыні дзесяць тысяч мэтраў і засталася жывая. Зь Нільсам таксама адбыўся цуд. Ня першы ў ягоным жыцьці, але, відаць, апошні. Нільс трапіў на брызэнтавы навес, нацягнуты над нейкай вясковай крамай, брызэнт быў вайсковы, натаўскі, гаспадар купіў яго затанна ў аднаго штабіста. Цела Нільсава ляпнулася на яго, падскочыла і зноў ляпнулася, але ўжо зусім лёгка — не забудзем, што ягоная вага зрабілася такой, як раней, толькі перад самым прызямленьнем. Ён нічога не адчуваў, ён быў у шоку, гэты палёт у бездань выключыў ягоную сьвядомасьць, паставіў на паўзу — ягонае цела перавярнулася і пакацілася па схіле ўніз.

Ён адплюшчыў вочы ў поўнай цемры. Спачатку яму падалося, што ён проста прачнуўся дома, у куратніку — і Нільс спахапіўся, паспрабаваў падняцца, бо спужаўся, што калі бацька знойдзе яго тут, то западозрыць няладнае. Ён ужо даўно на яго скоса глядзеў, ягоны агромністы, русы, страшны, як рускі, бацька. У прысутнасьці бацькі Нільс ніколі не глядзеў на сваю гусачку, бо яму здавалася, што бацьку адразу зробіцца ясна, усё зробіцца ясна пра ягоную неўзаемную і ганебную любоў.