Спачатку адмаўлялася бабка людзей лячыць — легла да сьцяны тварам ды на ўсе доктаравы просьбы не рэагуе. За сьцяной госьці сок апяльсінавы п’юць, абстаноўку разглядваюць ды хвалявацца пачынаюць — чаму іх да шаманкі не вядуць, раз грошы заплачаныя. А бабка ў сьцяну ўперылася — і не міргае. Адкрыла яна для сябе сакрэт усіх сьценаў андартальскага лесу: калі доўга на нейкую сьцяну глядзець, дык можна на ёй усё, што хочаш, пабачыць. Вось жа і навучылася бабка: то кот ейны на сьцяне зьявіцца, Гофман, ходзіць па шпалерах белых, пыску мые, яйцы сабе вылізвае, лапкі грызе. На бабку пазірае: калі ты ўжо, старая дурніца, дамоў вернешся? Так ужо табе добра ў тых немцаў? Не абрыдла яшчэ па астравах ды чужых хатах швэндацца? Эх, бабка, у тваім веку... У тваім веку ў труне сасновай трэба ляжаць, зямлёй захінуўшыся — ці хаця б ката карміць. А ты?

За катом іншая сэрыя пачыналася. Бачыла бабка сыночкаў сваіх, Антона ды Мішку — як яны да яе прыяжджаюць ды рэчы яе зьбіраюць: пара ўжо, бабка, вяртацца. Бачыш, мы па цябе прыехалі. Машына гатовая, паедзем у Мінск. У цырк цябе зводзім, і ў музэй вайны ацечэсьцьвеннай. А за Мішкам ды Антонам ужо і Джон з Мэры пад ручку ідуць — і сьмяюцца, шчасьлівыя. Відаць, панесла Мэры ад Джона, што б тая Элізабэта гнюсная ні падстройвала.

“Бабка! — хрыпеў доктар. — Бабка! Падымайся, людзі чакаюць! Не падымешся — карміць ня буду! Пабачыш!”

І праўда, перастаў таўстунок ейны, збавіцель дарагі, бабку карміць. І заходзіць перастаў. Невядома, ці яна так у свой лес неандартальскі хадзіць звыклася, ці ў фільмах бабцы падказалі, толькі праз два дні паднялася бабка ды Філіпу пакарылася: аднаго палячыла, другога, а там і трэці прыехаў. Атрымала тады бабка і ежы ўдосталь, і гэтую вось карціну — з акном ды логам...

Надышло ў Эркраце сапраўднае лета. І хоць кожны дзень сонца над Нэандэрталем сьвяціла, і птушкі пяялі, не было настрою ў андартальскіх людзей. Жылі яны так, быццам вось-вось павісьне над імі цёмная хмара ды пачне апускацца, засмокт­ваючы ў сябе ўсё жывое, што ў сьвеце засталося. Таму сьпяшаліся людзі жыць, у сто разоў больш і далей лёталі, у сто разоў больш грошай трацілі, у сто разоў шукалі мацнейшых радасьцяў ды асалодаў, і ў сто разоў больш верылі, што толькі магія і красата іх уратаваць ад той хмары змогуць. Усё новыя і новыя экстрасэнсы адчынялі свае цэрквы, да клінік падобныя, і клінікі, што выглядалі знут­ры, як храмы. Усё больш рабілася на вуліцах салёнаў прыгажосьці ды крамаў вечнай маладосьці, усё больш сайтаў зьяўлялася, дзе расказвалі, як у дзяўчат ды юнакоў ператварыцца, усё больш людзі пра любошчы і ліпасакцыі думалі, і ўсё менш давяралі розным сумніўцам ды прайдзісьветам. І ўсё расла ды расла слава белай вілы ў Эркраце. Не сярод усіх, каго папала, вядома, а сярод людзей знаюшчых, вопытных, хто пра здароўе сваё думае, а ня кніжкі цёмныя чытае ды ў магію і красату ня верыць. Усё больш і больш верыў андартальскі чалавек, што старыя могуць яго амаладзіць ды сілу даць — такую, каб як найдаўжэй у андартальскім лесе ўтрымацца.

На доктара Філіпа Майно лета таксама падзейнічала — аднойчы падняўся ён з ложка раніцай і вырашыў, што ўсе ягоныя бядоты мінулі. Пасьнедаў з апэтытам і спусьціўся ўніз, праверыў, ці ўсе на месцы. Пагаварыў з Баляславам сваім верным, што варта яму напарніка знайсьці — адзін ахоўнік добра, а чацьвёра плячэй шырокіх нікому не за­шкодзяць, асабліва на белай віле. Потым за дзьверы, да Тані сваёй харошанькай — запытаўся, колькі візытаў на сёньня. Прыкінуў у галаве, падлічыў — калі бабка ў гуморы, добрая сума выйдзе. Прыбраў у сваім кабінэце, стараючыся пра бутэльку ня думаць — можа, хіба ўвечары сабе кропельку дазволіць. Адпусьціла Філіпа нарэшце, быццам скончыўся страшны сон. Так у той дзень летні пагодны яму на душы лёгка зрабілася, што хоць ты патанцуй.

Зайшоў да бабкі, нахмурыўся для прыліку. Паглядзела на яго бабка ды да сьцяны адвярнулася.

“Адварочвайся, адварочвайся, — весела сказаў Філіп. — Галоўнае, работу рабі, людзей лячы, а што ты там пра мяне думаеш, бабка, справа твая...”

Выйшаў на тэрасу, выкурыў люльку — смачная была люлька на сьвежым паветры. А тут ужо і першы пацыент пад’ехаў — адкуль? А няйнакш з Расеі. Багаты дзядзька. Шмат награшыў у жыцьці, а цяпер прыперла. Ну давай, плаці — бабка і не такіх здаровенькімі адпускала.

Сеў у сваім кабінэце, вокны завесіў, волас у носе вышчыкнуў, руку на нагу, ноўтбук разгарнуў. ­Чакае.

Дзьверы адчыняюцца. Дзядзька цяжка дыхае. Ён не гаворыць ні па-ангельску, ні па-нямецку. Толькі дыхае і на доктара паглядвае.

“Я гнію”, — кажа ён нарэшце.

“Гніяце? — з задавальненьнем адкідваецца на сьпінку фатэля доктар. — О, тут дапаможа толькі магія...”

Ня ведаў доктар Філіп Майно, што ў гэты час да эркрацкага вакзалу, будынку амаль старасьвецкага, пабудаванага, дарэчы, яшчэ да першай сусьветнай, набліжаецца, поўны сонца і мэлядычных абвестак, цягнічок мясцовай чыгункі. Невялікі састаў з трох вагонаў, падобны хутчэй да трамвая. Цягнічок прыехаў са спазьненьнем на шэсьць хвілін — толькі наіўныя вераць у пунктуальнасьць мясцовых ліній. На гістарычны пэрон, па якім ступалі некалі адпраўленыя пад Вэрдэн маладыя салдаты, ладныя афіцэры ў востраканцовых шлемах, камуністычныя агенты і нацысцкія бонзы, амэрыканскія хлопцы з набітымі жуйкай ратамі і турэцкія гастарбайтэры... ды хто толькі ні ступаў! — на гэты вось самы пэрон выйшаў чалавек, апрануты так, каб яго можна было лёгка зблытаць зь некім іншым. Вось мы і зблыталі. Дзе ён? Толькі што стаяў на пэроне, любуючыся эркрацкімі відамі, і вось ужо зьнік. Мы падсьвядома шукаем кучаравую галаву, што хавае твар — але яе няма. Пасажыры маленькага цягніка разышліся ва ўсе бакі, горад раскідаў іх па сваіх вузкіх вуліцах, захінуў ценямі, заглушыў іхныя крокі роварнымі званкамі і пошумам клёнаў. Можа быць, ён сядзіць у адной з утульных эркрацкіх кавярняў, папіваючы першае латэ? Можа, ён замёр з фатапаратам, спрабуючы зрабіць панарамны здымак даліны? Ці, магчыма, ён шуснуў у адзін з дамоў, што так утульна ляжаць вунь там, у засені? Не, ён узяў таксі і выправіўся ў нэандэртальскі музэй. Пахадзіў між галавастых, паўголых фігураў тых, каго людзі адмовіліся прызнаць у якасьці продкаў. Купіў там сабе вяровачку. Нэандэртальскі баромэтр, ведаеце. Добрая дзіцячая забаўка. Вяровачкі няма — яе скраў мамант.

І чалавечка скраў. Няма яго. Хрусьне каменьчык у Нэандэртальскім логу — і нагі, што на яго ступіла, ужо няма.

Кінецца сонца птушкай з густога вецьця на чалавечую фігуру, што хутка прайшла скрозь гай. Але і яе няма ўжо.

Толькі кусты калышуцца. Тыя самыя, што тысячы гадоў таму.

Нічым не адрозныя. Як людзі.

Людзі з андартальскага лесу.

А сёмай вечара чалавек выйшаў да белай вілы, ад якой акурат ад’яжджала шыкоўная машына. Кіроўца прыязна ўсьміхнуўся — як паплечнік, як добры прыяцель, як родны. Быццам ведаў, што за чалавек прыехаў раніцай у Эркрат.

Што за чалавек падымаецца па прыступках.

Што за чалавек цісьне кнопку званка.

Што за дзьвярыма? Там Баляслаў, агромністы, з лысым чэрапам, быццам выразаным з тых дубоў, які ён некалі валіў, выйграючы першыя прызы. Баляслаў кідае на госьця кароткі позірк. Баляславу ўжо заплачана. Баляслаў любіць старыя кампутарныя гульні. Напрыклад, “Біблію”. Баляслаў ня ведае, хто перад ім, але бярэ падрыхтаваныя з ранку рэчы і сыходзіць зь вілы, не азіраючыся. Садзіцца на матацыкл і ўсю ноч едзе на ўсход.

За другімі дзьвярыма прыгажуня Таня. І на яе рахунак ужо пераведзеныя грошы. Таня ўсьміхаецца дарагому госьцю так, як яна ўмее. Таня забясьпечаная на год наперад. Таня бярэ сваю лёгкую сумачку і выпырхвае зь белай вілы. Таня здыме кватэру ў цэнтры Франкфурту. Там можна знайсьці добрую працу. Значна лепшую, чым гэтая — у доктара-алькаголіка і ягонай сьмярдзючай старой. Таня любіць усьміхацца. У яе жыцьці будзе яшчэ шмат дарагіх гасьцей. І для кожнага яе ўсьмешка будзе значыць нешта сваё. За гэта яе і цэняць.

Госьць штурхае наступныя дзьверы. Ён заходзіць у пакой, дзе сядзіць доктар Філіп Майно, ужо зусім п’яны. Сядзіць і лічыць. Лічбы не даюцца, лічбы ня складваюцца, цела зацякло, розум выцек, трэба было б выцерці, сабраць, сфакусаваць вочы.

Госьць з агідай глядзіць на постаць, што расьцяклася па фатэлі. Ён ня бавіць у гэтым завешаным шкурамі і дыванамі пакоі шмат часу. Ён загадвае ісьці зь ім — далей, за апошнія дзьверы на гэтым простым шляху, штурхае пахілае і мажное цела перад сабой і зачыняе сьвет за сьпінай.

Цяпер яны зноў утраіх. У цесным пакоі бяз вокнаў, падобным да вострава. З карціны на сьцяне на іх глядзіць Нэандэртальскі лес.

“Бабка! — прамовіў Максім Крывічанін і кінуўся ёй у ногі. Ён абнюхваў яе, тыцкаўся носам у сухое, земляное, жоўтае, чорнае, выцьвілае і ўскапанае часам. Ён вынюхваў у ёй сваю дзікую радасьць, як сабака. — Бабка! Мая бабка!”

П’яны доктар Філіп Майно у гэты час спрабаваў адчыніць дзьверы, але толькі ламаў сабе пазногці. Дзьверы былі як зачараваныя. Максім Крывічанін не зьвяртаў на яго ўвагі.

“Бабка! — павіскваў ён і сьціскаў яе да касьцей, як зімовы холад. — Паехалі дамоў. Нявеста мая... Бабка...”

Нарэшце ён павярнуўся да тоўстага і без асаблівых намаганьняў кінуў яго да бабчыных ног.

“Кожны гад чужому грошу рад. Вазьмі яе за руку”.

Філіп заплакаў.

“За руку”.

Філіп хацеў ускочыць, але ня змог, паваліўся на калені.

“Вазьмі маю бабку за руку”.

Вочы Крывічаніна зрабіліся мутныя-мутныя.

Мы ня ведаем, што далей было на белай віле, калі яна апусьцела. Хутчэй за ўсё, тут адчыніўся салён прыгажосьці. Паўсюль, дзе быў андартальскі лес, рыхтаваліся да запаветнага дня — і хацелі сустрэць яго ва ўсёй сваёй чалавечай красе. Выставіўшы напаказ усе свае слабасьці, павярнуцца сьпешчанымі, сьпечанымі салярыямі тварамі да цемры і паверыць апошні раз, што над вершалінамі гэтага лесу ўсё ж пануе сіла, якой ніхто ня можа супрацьстаяць. Паверыць і сысьці ў зямлю, як вада. Вярнуцца да вапнавых кар’ераў, адкуль усё пачыналася.