Бянігна спалохалася сваёй ажылай памяці. Памяць тупала ёй па галаве, як сьляпая па чужой хаце, зараз зачэпіць локцем і разаб’е. Як яе спыніць? Што яшчэ яна ўспомніць, старая шаптуха, адарваная ад сваёй хаты, нікога ня лечачы, забыўшы пра свой абавязак? Не ратуючы людзей, а толькі лежачы, жуючы ды едучы — а куды, сама ня ведае.

Куды павязуць.

А што рабіць? Як ты дакажаш двум маладым мужыкам, што позна табе нявестай быць? Як папрасіцца, каб адпусьцілі, калі яны ня чуюць — і слухаць нічога ня хочуць?

Пэўне, нешта яна ня так зрабіла. Правінілася перад тым, хто ўсё гэта прыдумаў. А можа, непасільную ношку на сябе ўзяла, не па сабе груз, можа, нейкая іншая жанчына мусіла ў неандартальскі лес хадзіць, а яна, Бянігна, у яе ключы скрала? А, старая ты ведзьма? Што ты яшчэ ўспомніш?

Але пакрысе Бянігна звыклася, усё часьцей разглядвала сьцены пакоя — і неўзабаве знайшла на блакітных шпалерах крамзолі. Быццам нехта спрабаваў ручкай замаляваць карцінкі. Цёмна-сіняя лінія бегала па сьценах, сустракалася з чырвонай, рабіла пісягі, зыгзагі, узьлятала да сярэдзіны і зноў апускалася да падлогі. І хутка ўжо Бянігна ўцяміла — у гэтым пакоі некалі жыло дзіцятка. Жыло з мурашамі жахлівымі, з мышамі драпежнымі, з пчоламі гіганцкімі, з хлапцамі-буйнымі насамі. З строгай Дзевай блакітнавалосай пасярэдзіне. Спала на тым ложку, на якім цяпер яна сьпіць. Спала, ела, крычала. Жыло, сталела. Вырасла неяк. Зьехала адсюль назаўжды, даўным-даўно, а цяпер у хаце кожны месяц новыя людзі начуюць, грошы плацяць, каб у гэтым пакоі спаць і ў акно глядзець.

За адзіным у пакоі акном быў Мінск.

Мінск, якога яна ніколі ў жыцьці ня бачыла і ня думала, што пабачыць, а калі шчыра-шчыранька, дык і сумнявалася, што той Мінск сапраўды існуе. Ці мала што людзі расказваюць.

А ён, аказваецца, вось які, Мінск.

Як узор на шэрай тканіне. Сплецены ў клубок лес, які размотваецца, размотваецца, ніткі абвіваюць рысачкі, прадзяваюцца скрозь павуціньне голых веснавых дрэваў, чапляюцца за зямлю і выпаўзаюць праз зусім іншыя дзіркі, пралазяць скрозь машыны, сутыкаюцца, завязваюцца на вузельчыкі і зноў разьвязваюцца, затрымваюцца ў ім фігуркі людзей, сьцяжкі, сабакі, лаўкі і агароджы. Усё цягнецца і цягнецца гэты клубок, а куды, дзе ўсё гэта сканчаецца — невядома. Бо насупраць дому, дзе яна сядзіць, іншы дом. Пазірае гэты дом на Бянігну ўсімі сваімі вачыма, і такое ў яе адчуваньне, што кожны ведае: прывезьлі сюды некалькі дзён таму на досьвітку нейкую старую, пасялілі ў пакоі, а выходзіць не даюць. А чаму? Што за старая такая?

Ды яна б і сама не змагла расказаць.

Насамрэч у Мінску, канешна, нікому ні да кога справы няма. Кожны сам па сабе — варушацца людзі ў адным клубку, а думаюць, што свабодныя, як тыя пціцы. Птушак тут многа, але ні вароны, ні галубы на Бянігніна падваконьне не садзяцца. Чужая яна ў Мінску. Што ты, старая, забыла ў вялікім горадзе? У самай што ні ёсьць сярэдзіне андартальскага лесу?

Ніхто не здагадваецца, што яна тут. Дый хто стаў бы такую нецікавую загадку разгадваць. Ім бы свае клубкі да канца разматаць. А на гэта мінскім жыцьця ня хопіць.

Гэта ўдзень Мінск такі — сплецены, зьвязаны, белы, шэры, чорны, сіняваты, як скура на марозе. Уначы Мінск гарыць, але не згарае. Як вечны агонь.

Баляць Бянігніны вочы, баляць, яна іх адводзіць, а яны ўсё роўна да акна просяцца. Быццам ёсьць тут нехта, хто зь ёй пагаварыць хоча.

Насамрэч у яе ў Мінску шмат знаёмцаў. Колькі людзей адсюль да яе пераезьдзіла. Колькі лішняга, у Мінску імі нажытага, яна ў неандартальскі лес аднесла. Тыя, што ў двары пад яе акном бегаюць — хто ж знае, можа, яны некалі ў яе хаце стаялі, дрыжэлі, рук яе чакалі — з жахам, з жыватом да рота падцягнутым, з жыламі застылымі, з душамі, лішнім набітымі. Яна б кожнага пазнала, так ёй здавалася. Толькі вось саму сябе яна ўжо не пазнавала. Увечары, стоячы ля акна, яна бачыла свой твар у цёмнай шыбіне, і была пэўная: не яе гэта аблічча, не яе, гэта нейкая іншая бабка ў дом просіцца.

Але раніцай тая чужая баба сыходзіла. Мінск рабіўся ружова-белы, як зэфір. Пачынаўся дзень, такі самы, як учора. Ніхто не прыносіў Бянігне лішняга, ніхто не маліў аб помачы, ніхто ня клікаў яе:

“Бабушка!”

Таму закрыты быў для Бянігны неандартальскі лес. Няма для каго туды ісьці. І яна са страхам думала, што забудзе за ўсе гэтыя марныя, бясконцыя дні, дзе якая сьцежка, забудзе пра тое, у якім месцы пінжак на пні пасьцелены. А калі і не забудзе, калі дабярэцца — што калі ні пінжака, ні пня там няма ўжо? Адна крапіва. Куды яна лішняе дзяваць будзе?

Пасьмяецца зь яе каралева крапіўная, зялёная Страківа. І зачыніцца на вякі вечныя неандартальскі лес.

На вякі вечныя.

Бянігна глядзела на Мінск з вышыні трэцяга паверху, і ў яе круцілася галава. А тут жа і вышэйшых дамоў багата. Ёсьць такія, што яна і разагнуцца ня зможа, каб верхавіну пабачыць. Хочацца людзям усё вышэй і вышэй жыць — думаюць, што ўцякуць так з андартальскага лесу. Ці ў ангелаў ператворацца.

Мінск — горад ангелаў. Ці паміраюць у Мінску людзі сваёй сьмерцю? Ці тут можна толькі з акна выпасьці ці пад машыну трапіць?

Калі б Бянігне прыйшло да галавы выпасьці са свайго адзінага акна, дык у яе наўрад ці атрымалася б. Акно было бяз ручак. Пакой нельга было нават праветрыць, таму стаяла ў ім такая задуха, што Бянігна адчула, як пахне яе цела. Што ж, задуха, але і цеплыня. Пра цеплыню для яе паклапаціліся як сьлед — у распараджэньні ў старой быў цэлы мех цёплых рэчаў. Яна выбрала што паскрамней — і ўсё роўна выглядала, як нейкая дурная старая бясстыдніца. Яе б ня толькі Гофман — куры б засьмяялі. Нельга жанчыне ў такім веку ў гэткай адзежы хадзіць. Але лепей так, чым у халаце бальнічным, вырашыла Бянігна. Так і сядзела каля акна, чужая, незнаёмая сама сабе, у нейкай кофце з чужога пляча, на якую надзела вязаны зялёны кабат, у чорнай спадніцы шырокай, ды яшчэ хустку чорную надзела — нібыта памёр хто.

Хлопцаў, якія яе сюды прывезьлі, звалі Антон і Міша. Антон быў галоўны, а Міша яе сьцярог, у туа­лет вадзіў, есьці прыносіў. Дзьверы ў яе пакой былі на ключ замкнутыя, але яна чула, як хлопцы перагаворваюцца.

“Слухай, Антон, а чаму яна такая чорная, бабка наша?”

“А што?”

“Старыя звычайна белыя, высахлыя, а яна чорная, як зямля”.

“Ведаеш прымаўку: стары сабака, ды ня бацькам яго зваці? Якая табе справа? Твая работа — бабку сьцерагчы.”

“Ды я проста падумаў...”

“Падумаў ён. Я табе што, дзерматолаг? Пагуглі”.

Антон размаўляў зь Мішам усё больш неахвотна, усё часьцей сыходзіў некуды на цэлы дзень, і Бянігна чула, як Міша мучыцца ад такога вымушанага сядзеньня на адным месцы. Тэлевізар, які ўвесь час лапатаў за сьценкай, яму хутка надакучваў, Міша швэндаўся па кватэры, званіў камусьці, але гаварыць доўга ня мог, бо і гэта яму не прыносіла радасьці. Ён пачаў заходзіць да бабкі ўсё часьцей, садзіўся перад ёй на кукішкі, казаў напаўголасу:

“Ты вось людзям шэпчаш, а колькі табе плацяць? А, бабка? Толькі не кажы, што нічога не бярэш, усё роўна не паверу. Не бывае такіх шаптух, каб ня бралі. Вы ж усе сквапныя такія, аж сорамна. Я ж ведаю, вы ўсё на даляры мяняеце і ў панчохах хаваеце. У пераходах старыя бабкі стаяць, пады­дзеш дзеля інтарэсу — вочы на лоб вылазяць. Дык гэта ў пераходзе, а ты, шаптуха, відаць, у сто разоў больш грабеш. Можа, і з-за мяжы да цябе едуць? У эўра плацяць? Не, эўра вы ня любіце, я вас знаю. Зялёнымі, толькі зялёнымі...”

Бянігна слухала, а Мішу здавалася, што яна ківае, і ён пачынаў заводзіцца:

“Дзе ж сумленьне ў вас, старых? Бедныя, бедныя, а ў панчохах адны даляры. А яшчэ кажуць, моладзь цяпер толькі пра грошы думае. Дык а вы пра што? Пра культуру? Пра традыцыі?”

Яна ела, апусьціўшы вочы — ці проста сядзела, гледзячы ў акно. Міша назіраў за ёй гідліва, але вачэй не адводзіў.

“Мне вось цікава, чаму так. Я думаю, гэта з узрос­там узьнікае. Чым старэйшы чалавек, тым больш яму здаецца, што нечага яму недадалі. Вось глядзі, бабка. У Мінску пажылых людзей больш, чым дзе. Самы стары горад у Эўропе па ўзросьце насельніцтва. Вы ж жывяце таму, што вам усё чагосьці хочацца. Супакоіцца ніяк ня можаце. Выйдзеш на вуліцу — паўсюль старыя поўзаюць, ва ўсе шчыліны залазяць, як тараканы. Чаго дома не сядзіцца?”

Бянігна бачыла, як у вокнах дому насупраць запальваецца сьвятло. Калі Міша пойдзе, ён таксама пстрыкне ўключальнікам — і ў акне ўзьнікне тая, іншая Бянігна. Але пакуль што яна можа ўзірацца ў агні суседняга дому, якія зьліваюцца ў адзін узор: і ўзор пераліваецца, сьвеціцца, круціцца — як той фатаздымак яе далёкага жаніха. Беднага жаніха, якога давёў да памарокі халодны, сакавіцкі андартальскі лес.

“Бабка? Чуеш мяне? Мінск такі шэры, нудны, бо ён пад вас, старых, наладжаны. Тут усё для старых і нямоглых, усё для пэнсіянэраў, склеротыкаў, усё для тых, хто зямлёй пахне. Ён сам пахне, як кватэра ў бабушатніку. Як пакой, у якім учора стогадовы дзед канцы аддаў. Горад альцгаймэру. Усе гэтыя савецкія анучы, леніны, стужачкі калярадзкія, назвы старэчыя, бальнічныя: Кнорына, Мясьнікова, Сьвярдлова. Гэта ўсё, бабка, абязбольнае для вас, старых, абязбольнае і кропельніцы, каб вы маглі яшчэ трохі працягнуць на гэтым сьвеце. У гэтым горадзе, бабка, кіруе ўсім нейкі нэкрафіл. Ну, ці герантафіл, бяз розьніцы. І сваіх слуг таксама так выбірае — сярод герантафілаў. А маладыя хавацца павінны, ціха паводзіцца, гучна не размаўляць, каб ваш, блядзь, спакой не парушыць. Такі гэта горад, бабка. Быццам тут учора “дзедушка умер”. Адны плачуць, таму што так трэба, другія на дыбачках ходзяць, бо нельга ж спакой мёртвых парушаць. Трэція вянкамі ўсё навокал абкладваюць, чацьвертыя да памінак рыхтуюцца. Калі ж вы ўжо нас адпусьціце на свабоду, а, бабка? Калі тут можна будзе дыхаць?”

Бабка ня ведала. Бабка маўчала. Міша таксама задумваўся. Так і сядзелі яны побач: бабка на ложку, Міша на кукішках, і ў акно глядзелі. А там зноў пачынаўся вечар — трэці, чацьверты, пяты...