“Зноў вынюхваць прыйшла? Што я, ня знаю, хто ты? Падпалкоўнік натаўскай арміі! Ноччу ў акно сьвеціш у туалеце, страцегічаскія цэлі ўрагу паказваеш! От пазваню куда сьледует, забярут цібя заўтра!”

Але Бянігна гэтым разам на дзеда ніякай увагі не зьвярнула. Села ціхенька на сваё месца, кухарка ёй і міску прынесла, і лыжку, і курыцы кавалак паклала з падлівай. Бянігна ела, кашу глытала, і ўспомніла, што вінаватая. Сястры так і не напісала. Але куды пісаць? Адрас у хаце застаўся, і тэлефон там. Магла б з бальніцы пазваніць. Але нашто родных людзей бунтаваць, зь месца зрываць. Прыедуць жа, успалошаныя, апяльсінаў навя­зуць. Ня любіць Бянігна апяльсіны. А ехаць няблізка. Апяльсіны... Аранжыкі, яркія, як вочы каціныя, нялюдзкі цьвет, лішні. На тым востраве, дзе яе жаніх жыве, бедны той хлопец кучаравы ды сумашэдшы, які рукі яе просіць, там адны апяльсіны, пэўне, і растуць. Вось і блішчаць ягоныя вочы на фатакартачцы апяльсінавым цьветам. Быццам падрысаваў хто. Можа, і не фатакартачка гэта ніякая. А проста рысунак такі ёй паказалі — і сказалі, што фота, каб паверыла. Але яна ўжо ня верыць нават у тое, што гэта і праўда было. Хата была, і была бальніца. А паміж імі — як хто анучаю выцер. Нічога. Адна фантазія.

Калі за акном ужо даўно сьцямнела, Бянігна легла і пачала ў думках сачыняць пісьмо сваёй сястры. “Дабрыдзень табе, дарагая сястрыца. Даруй ужо мне, даўно не пісала. Ляжу ў бальніцы, але ты не праймайся, жыва, здарова, ехаць да мяне ня трэба. Доктар сказаў, выпішуць заўтра. Як тваё здароўе, сястрыца, як у Паўла, як нашы ўсе?..”

Падманула яна сястру. Хоць пісьмо не напісала, а ўжо ўзяла і падманула. Лішняга на сябе нагрэбла.

І тут за акном пачуўся голас. Не чалавечы, але такі знаёмы.

А ну цябе.

І зноў: голас, ня голас, але піск.

“Што ж ты, дуралейка старая, па бальніцах валяешся? Людзі едуць, едуць, а ты... Што ж, мне ў неандартальскі лес замест цябе хадзіць? Дык трэба было на востраў да жаніха ехаць, калі ты рашыла болей не лячыць нікога. Вось жа вазьму твае акуляры і засуну пад самы ложак, да мышэй. Папоўзаеш тады...”

Гофман.

Гофман, падумала старая Бянігна і заварочалася на ложку. Каты да ўсяго дарогу знаюць. Згаладаў, занудзіўся, у лес ня хоча ісьці, лянота яму. А да яе дабраўся, знайшоў шлях. Каты такія, быццам за нітку да нас прывязаныя. За сто кілометраў ады­дзеш, пацягнеш — а яны адчуюць.

І зноў голас.

Сядзіць, відаць, ейны кот пад акном.

Гэта ж колькі яму прайсьці давялося. Аж да самага райцэнтру.

Мяўкае, яе кліча. Ці ня ён, а так, нейкі бальнічны прыблуда? Але ж голас ягоны, здаецца.

І так засела ў ёй гэтая думка, што няма моцы спаць.

Старая Бянігна паварочалася яшчэ хвілін пяць, а потым зьлезла з ложка, надзела халат, сунула акуляры ў кішэню, харошыя, новыя, у бальніцы ёй выдадзеныя. Неяк нацягнула цёплыя шкарпэткі, якія ёй раніцай прынесла суворая сястра-гаспадыня. Бабкі ў палаце спалі, але Бянігна ведала, што ў гэты самы момант тры пары вачэй со­чаць за ёй і тры галавы думаюць — цяжка, цёмна, са скрыпам і тугою, і з раздражненьнем старэчым: куды пацягнулася? Ня сьпіцца бабцы. Старыя людзі ўвесь час некуды шчэмяцца, ім крычаць, іх піхаюць, а яны шчэмяцца. Вось і яна пашчамілася, у дзьверы, у калідор, каля дзяжурнай. Дзяжурная паківала, не адрываючы вачэй ад гэтага свайго тэлефона магільнага. І пазногцем сваім па тэлефоне застукала з падвоенай сілай: тук-тук, тук,

пюк-пюк-пюк,

i dont look

good naked anymore.

Ці ж гэта тая дзевачка, якая прасіла ёй пашаптаць? Бянігна не магла сказаць з пэўнасьцю. Увушшу ў яе ўсё гучаў і гучаў жаласьлівы каціны голас з вуліцы. Яна доўга спускалася па сходах, і вось нарэшце бальнічны двор: пафарбаваныя ў чырвоны і зялёны пустыя лаўкі, цьмяны ліхтар разганяе туман, роўныя, невясёлыя дарожкі губляюцца ў цемры, адкуль чуваць сіплыя, стомленыя галасы аўтобусаў. Яна падняла галаву. Бравай чупрынай над ганкам бальніцы вісеў сьцяг, гудзела сыгналізацыя, як нечая маладая бяссоньніца, і ў небе не было відаць ніводнай зоркі. Усе засталіся над яе хатай, далёка, на беразе возера, над парэчкавым кустом, над гародчыкам, над каляінамі. Вось бы туды вярнуцца. Але навокал быў горад — а горад і ёсьць андартальскі лес, толькі ператвораны ў камень, нажніцы і шкло, лес нешчасьлівы, падманлівы, дрыготкі, поўны дробных рухаў, сьляпы і жарсны. Жывы і гарачы, быццам хворае дзіця, якое сьпіць на баку. Яна не хацела яго пабудзіць. Таму ступала ціха і прыкрывала слабой рукой рот.

Калі гэта і праўда Гофман тут, дык ён да яе вый­дзе. Выйдзе, як міленькі. Там ён, тамака, недзе за дрэвамі. Прыйшоў, дурань. Бянігна ўглядзелася ў цемру, паклікала яго вачыма, памахала скручаным пальцам. Ніхто не адгукаўся. Баіцца, ня звычны да гораду. Адкуль у яго імя такое, як ён у яе ачуціўся? Упершыню задумалася пра гэта Бянігна, ды так нічога і не прыдумала.

Яна ступіла на дарожку — як была, у халаце і шкарпэтках. І пайшла пад бяззорным андартальскім небам, і калі б нехта зараз выглянуў з акна бальніцы, ён наўрад бы яе пабачыў, а пабачыў бы толькі шэравата-белую бальнічную кашу. А сама яна ішла і дзівілася, як урачыста, зь ціхім цурчэньнем, расступаецца перад ёй туман. Як быццам прымае яе, старую, у свае чыстыя, завешаныя кап­ронавымі тканінамі пакоі.

“Глядзі, хто ідзе”, — прамовіў той, што сядзеў за стырном.

“Ня можа быць. Нявестухна наша блудная. Я ж казаў. Нікуды не падзенецца”.

Яны пераглянуліся.

“Вось і добра. Ня трэба да заўтра чакаць. Ну што, паехалі. Адзін за ручкі, другі за ножкі. У карак ня біць”.

Яны ўздыхнулі і выйшлі з машыны. Зь цемры, з туману.

Падышлі да яе ззаду. Ладныя, далікатныя, сарамлівыя, крэпенькія, як грыбы. Той, які сядзеў за стырном, узяў старую Бянігну пад талію, бы на танцы, і лёгка прыўзьняў над зямлёй, перакуліў так, каб адчуць пад сваёй далоньню старэчую сьпі­ну. Сьпіна была дзіўна мяккая, з праваламі, зь ямінамі, як перакапаная. Яму было няўтульна, ён прызвычаіўся мець справу зь цьвёрдымі і непакорлівымі рэчамі, а тут такая падатлівасьць, сам нібы правальваешся ў гэтую старую. Яна нешта зашамкала — замест голасу зацерусіў пясок, і чалавек, які трымаў яе на руках, сплюнуў.

Бянігна нечакана забілася ў руках, задрыгала нагамі, таму, хто яе трымаў, давялося трохі сьціснуць старую.

“Ну што ты, бабка, што ты, сьціхні, ты ж сама разумееш: работа такая”.

Другі закінуў Бянігніны ногі вышэй і кінуўся адчыняць машыну. Добра, што мне не давялося браць яе на рукі, думаў ён, запіхваючы старую ў салён. Інакш абавязкова б адчуўся яе подых. Смуродны подых, не чалавечы, так пахнуць кватэры, у якіх нядаўна памёр пэнсіянэр. Як добра, што ў бальніцы яе памылі. А калі б яны забіралі яе з хаты? Задыхнуліся б, пакуль да Менску даехалі.

Ён сеў побач зь Бянігнай, накрыў яе коўдрай і бразнуў дзьвярыма. Галоўны ўладкаваўся за стыр­ном, уключыў фары.

“Як яна там? Жывая?”

“А што зь ёй зробіцца? Мы ж акуратна. Праўда, бабка? Ну што, што табе не падабаецца? Цёпла, зручна, мы хлопцы добрыя. Сьпі давай”.

“І праўда, бабка, пасьпі, і нам спакайней, і табе карысна”.

“Як там у анекдоце? Дзед, а дзед, а што такое “шабля”? Шо, бля? Шабля! Сьпі, бля”.

“Прыкусі язык”.

Рассоўваючы круглымі фарамі туман, падобная да чорнай сьвіньні машына выехала на Савецкую вуліцу і ледзь ня зьбіла маладога чалавека са спартовай торбай, які ішоў у начную зьмену. “Да ёб жа ж вашу маць!” — крыкнуў ён нерашуча, адскочыўшы на ходнік, і пагразіў кулаком прос­та ў лабавое шкло, бо машына прытармазіла. Ён пасьпеў разгледзець пасажыраў: двое мальцоў, а зь імі іхная старая матка, якая сядзела на заднім ся­дзеньні і спала, павесіўшы галаву. У Мінск, відаць, матку вязуць, ці ў Навінкі, ці ў Бараўляны. Асьветлены сінім сьвятлом кіроўца змрочна зірнуў на маладзёна, нядобра закусіў ніжнюю губу — і машына зноў рванула зь месца. І тады маладзён вылаяўся ўжо на поўныя грудзі: “Ёб вашу маць!” — пракрычаў ён упэўнена наўздагон машыне і рушыў далей у ноч. У яго надоечы скралі новы кітайскі ручнік, і таму ён лічыў, што можа дазволіць сабе пэўную некарэктнасьць.

4.

Пакой, у якім яе пасялілі, быў абклеены вясёлымі блакітнымі шпалерамі, спрэс у жоўтых і зялёных цьвяточках, а па шпалерах скакалі дзіўныя маляваныя зьвяры, ад падлогі ажно да самай столі.

Былі тут мышы зь вялікімі галовамі, у чалавечым споднім, зь вялікімі вушамі і бліскучымі насамі, брыдкія, як тыя карузьлікі. Мышэй было шмат, мо шэсьць ці сем, мышы ўхмыляліся, гледзячы на старую Бянігну і паказваючы ёй кожная па два зубішчы. Яны ўвесь час ёй нібыта падміргвалі: што, старая, замуж захацела? Падкароцім табе ноччу сукенку, пастрыжэм зубішчамі падол.

Апрача мышэй былі на тых вясёлых шпалерах апяльсінавага колеру пчолы, з вачыма такімі вялікімі, што Бянігна не магла вытрымаць іхны позірк і вочы яе пачыналі сьлязіцца. Пчолы віселі між намаляваных кветак, як у засадзе. Яшчэ на шпалерах было двое малых у сьмешных шапках, з насамі такімі даўгімі, як дзюбы — кулакі іхныя былі сьціснутыя, і Бянігна, разглядваючы іх, разумела, што тыя малыя толькі і чакаюць, каб распачаць міжсобку двубой: дзяўбці адзін аднаго насамі, пакуль у аднаго юшка з галавы ня пойдзе, а мо і да сьмерці, бо надта ўжо тыя малыя былі зацятыя. На тых двух малых глядзеў трэці — і замест цела была ў яго цыбуліна. І той трэці не каб тых насоў супакоіць — не, хлопчык-цыбуліна іх нацкоўваў: давайце, давайце, разьбіце сабе чарапушкі! Поўзалі на шпалерах чорныя мурашы з адарванымі лапкамі, з тварамі шалёнымі, як у дзеда-кашлюна з бальніцы, з вачыма дзікімі, нявумнымі, амаль чалавечымі, а ў самым цэнтры, на самай вялікай сьцяне, сьвяціўся твар нейкай дзеўкі з блакітнымі валасамі.

Дзеўка глядзела на Бянігну сур’ёзна, як Дзева Марыя, і ўсьміхалася так, быццам насамрэч асуджала старую. Няможна маладым са старымі жаніцца, казала дзеўка. Гора будзе — і аднаму, і другой. Бо грэх гэта.

Грэх.

Спачатку Бянігна баялася глядзець на сьцяну — як толькі яна кідала на яе хаця б кароткі позірк, карцінкі ажывалі, пачыналі рухацца, пакой напаўняўся піскам і гудзеньнем, шыпеньнем і мармытаньнем. Увесь гэты Чортаў луг нагадаў ёй раптам выяву пекла, якую яна бачыла ў сельскай царкве, калі яшчэ малая была. Пекла — і пасярод яго строгая Дзева Марыя, якую ніхто крануць ня можа, Марыя, якая быццам бы паказвае, куды трапіць баба, што ў неандартальскі лес ходзіць, а па-чалавечы жыць ня хоча.