Дарогу, па якой яны з бацькам учора ішлі, ён добра запомніў. Толькі калі да паваленага дрэва дабраўся, разгубіўся крыху. Давялося запалкі дастаць, пасьвяціць — хоць і была гэта рызыка: калі салдаты блізка, дык маглі пачуць. Чырк запалкі разарваў цішыню лесу — нібы нехта з дрэва кару садраў адным махам вострых кіпцяў. Маўчун агледзеўся, апякаючы пальцы. Ага, здаецца, сюды. Паволі падышоў да дрэваў, пачаў падымаць адну за адной цяжкія халодныя лапы, ступаў асьцярожна, каб пакеты на нагах не зачапіліся ды не парваліся. Яшчэ адна запалка, яшчэ адна... Агонь выхоп­ліваў толькі цёмныя камлі, што стаялі, нібы адвярнуўшыся ад Маўчуна, нібы выгляд рабілі, што яго ня ведаюць. Ён падумаў быў, што ня той напрамак узяў — і тут наперадзе бліснула поўня на сярэдзіне возера.

Вось яно, тое месца.

У сьвятле поўні Маўчун пабачыў абрысы мёртвай хаты. Нахіліўшыся — месца было адкрытае — пракраўся да акна, прыціснуўся асьцярожна да сьця­ны, зазірнуў. І, падцягнуўшыся, пралез у нізкую пройму. Хата зарыпела, усярэдзіне было так цёмна, што Маўчун вырашыў выцягнуць перад сабой рукі. Праз колькі хвілін яму зрабілася ясна, што хата пустая.

Расчараваны, ён намацаў у кішэні карамэльку, разгарнуў, схаваў за шчаку. Ніякіх сьлядоў Стэфкі. Можа, яе даўно знайшлі і цяпер у хаце паліцая дапытваюць. Каго вербавала, каго спакушала, каму даляры абяцала за здраду. А можа, заблудзіла Стэфка ў стратэгічным лесе і салдатам трапілася. Дый ці мала што магло здарыцца. Што калі яна на панду нарвалася? А той яе абхітрыў і туды зацягнуў, адкуль вяртаньня няма?..

“Кавы хочаш?” — раптам сказаў голас за сьпінай у Маўчуна і ён патыліцай адчуў, як у мёртвай хаце ажыў някідкі, маленькі, але моцны ліхтарык.

Ён паволі азірнуўся. Стэфка схавала пісталет пад пахай і ўсьміхнулася, ды так двухсэнсоўна, нібы яны з Маўчуном нешта задумалі. Нейкі плян, які толькі што адначасова прыйшоў ім у іхныя такія розныя галовы. Яна была ў ватніку і ботах, якія бабкі ў вёсцы носяць, і было ў яе выглядзе нешта недарэчнае. І ўсё ж Маўчун быў такі рады, што нарэшце яе пабачыў: ажно падышоў бліжэй і паціснуў ёй руку.

“Хачу”, — з выклікам сказаў ён. Яму вельмі хацелася, каб яна абыходзілася зь ім як з дарослым. Дый што за розьніца між імі была: Стэфка выглядала гадоў на дваццаць... Падумаеш, яшчэ трохі пажыць, і яму столькі ж стукне.

Калі дажыве, канешне.

Яна дастала аднекуль тэрмас, наліла яму кавы, ён глынуў і папярхнуўся. Не таму, што апёкся ці таму, што брыдоты пакаштаваў.

А таму што кава была такая, якой ён ніколі ў жыцьці ня піў.

Напой багоў.

Сапраўдная шпіёнская кава.

Кофе аттуда.

Аднак Маўчун узяў сябе ў рукі, прымружыўся і ўдаў, што нічагуткі яго не зьдзівіла. Проста прастудзіўся крыху ў лесе. Бывае.

“Я думаў, цябе ўжо таго, схапалі”, — прамовіў ён важна. Зараз бы яшчэ цыгарку закурыць. Залатую з чорным. Вось бы шок у яе быў. А што, думае, з мальцам нейкім зьвязалася? Урэшце, ён яе ўчора ўратаваў. Так што яна яму вінная.

“Ды я за табой ад самай дарогі іду, — усьміхнулася Стэфка. — Прабач. Праверка. Я ж цябе амаль ня ведаю”.

І сама сабе кавы наліла. Як жа яна п’е. Загле­дзецца можна. Але Стэфка выключыла ліхтарык, і Маўчуну падалося, што ў яе засьвяціліся вочы. Яны прыселі ў цемры на прагнілую лаўку.

“А ты чыя шпіёнка? Германская? Ці мерыканская? — пацікавіўся Маўчун. — Толькі праўду ска­жы. Гэта важна”.

“А якая розьніца?”

“Ну... — Маўчун нахмурыўся. — Ты ж шпіёнка, ра­зумець павінна. Калі германская, значыць, цябе расстраляюць проста ў лесе. А калі мерыканская, дык, можа, у Маскву адправяць. Бо тады на нашых памяняць можна. Гэта ж кожнаму ясна”.

“Так я табе і прызналася, — Стэфка ўважліва і нават неяк занадта цікаўна назірала, як ён сёрбае з мэталічнага кубка. — А цяпер я спытаю. Чаму ад цябе так дзіўна пахне?”

“Як дзіўна?”

“Ня ведаю. Нечым жывым. Вельмі жывым і вельмі пахучым. У вас усе так пахнуць, у Белых Росах?”

Маўчун уздрыгнуў.

“А ты адкуль ведаеш, дзе я жыву?”

“Ну ты даеш, Маўчун, — ціха засьмяялася яна. — Забыў, хто я?”

“А, ну так, у цябе ж, мабыць, навігатар на тэлефоне, — апамятаўся Маўчун. — А дай паглядзець. Ніколі ня бачыў шпіёнскіх тэлефонаў”.

“Тэлефонаў... — перадражніла яго Стэфка. — Шмат будзеш ведаць, панда зьесьць. Дык што за пах? Што так сьмярдзіць. Га?”

“Адкуль мне знаць, — пакрыўдзіўся Маўчун. — А та­бе нашто?”

“Дык і я так хачу”.

“Не палучыцца ў цябе, — уздыхнуў Маўчун. — Слухай... А адкуль ты па-нашаму так умееш? Цябе ў разьведшколе вучылі? Без акцэнту, толькі ўсё роўна... Нешта ня тое... Не магу сказаць што... Усё роўна ты як чужая гаворыш. Як нетутэйшая”.

“Вядома, у разьведшколе, — сказала задумліва Стэфка. — Дзе ж яшчэ?”

“А чаму там яшчэ вучаць?”

“А ты мне пра сваю школу раскажаш?”

“Спачатку ты”.

“Ну ладна. Сам мог бы здагадацца. Мяне ў школе вучылі з парашутам скакаць, страляць з абедзь­вюх рук, загойваць раны, размаўляць на пяці мовах. Машыны вадзіць любой маркі. Кампутары, хімія, фізыка, права, літаратура, этналёгія — гэта само сабой...”

“Ну, а... — Маўчун запнуўся. Цяжка было пытацца. Але ён сябе перасіліў. — А, скажам, калодзежы атручваць? Дапросы праводзіць з прыстрасьціем? Падсыпаць снатворнае? Мужыкоў спакушаць, каб тайны гасударсьвенныя выдавалі? Бацылу ў вадаправод запускаць? Ці там, ня ведаю, дзіс... дзік... дзіскардзікціраваць органы ўласьці?”

“Само сабой, — Стэфка сур’ёзна паглядзела на яго. — Але гэта на першым курсе праходзяць. Усё гэта я вывучала і экзамены на адны пяцёркі здала. Так што будзь спакойны. Калі цябе захачу дапытаць — допыт будзе як мае быць. Пекла. Пашка­дуеш, што нарадзіўся. Але цяпер мая чарга. Дык раскажы мне пра школу. Абяцаў”.

Маўчун уздыхнуў, дасмактаў карамэльку і неахвотна расказаў пра тое, як сёньня паліцай ды заміха па ідэалёгіі прыходзілі. Але чым больш ён гаварыў, чым далей згадваў падзеі сёньняшняга дня, тым больш цікава было яму расказваць. Быццам не пра сябе ён ужо аповед вёў, а пра нейкага іншага Маўчуна, які сядзеў цяпер у вёсцы зь дзеўкамі і сьмяшыў іх дурнымі жартачкамі.

Стэфка слухала, не перапыняючы. Маўчун ба­чыў, што ёй цікава, і дзівіўся. Ён думаў, яна пра войскі пытацца будзе, пра зброю, пра тое, дзе пас­ты знаходзяцца галоўныя, пра стратэгічны лес. А яна пра школу. Во дык шпіёнка. Хто б мог падумаць, што там, па той бок граніцы, камусьці цікава, як яны тут заняція школьныя праводзяць і што ім задаюць.

Урэшце ён замаўчаў. Кава была дапітая. Мёртвую хату зноў зацягваў у свае абдымкі холад, і ў акно сьвяціла поўня, якая, здавалася, так заслухалася Маўчуна, што забылася, што трэба прыкрыцца хмарамі.

“Цяпер мая чарга пытацца, — сказаў Маўчун. — Ой, забыў... Я табе прынёс сяго-таго, паеж, ты ж з дарогі...”

Ён, крыху саромеючыся, дастаў з кішэні сала, слоік гусінага шмальцу, палову хлеба, два гуркі, карамэлек...

“Дзякуй, — сказала Стэфка і пагладзіла яго па галаве. І яму захацелася, каб яна пагладзіла яшчэ. І яшчэ. — Я не галодная, але, канешне, такога смакоцьця ў мяне няма. Дык што ты хацеў даведацца? Пытайся”.

“Скажы... — Маўчун задумаўся, прыкідваючы, ці сапраўды пытаньне, якое ён зьбіраўся задаць, самае важнае. І вырашыў, што так — самае. — Скажы. Вось у вас там, на западзе вашым... Там прыдумалі ўжо... ну, вучоныя... як чалавека нармальных памераў у маленькага ператварыць? У такога, каб памерам з мабілку, напрыклад? Ці гэта... па-ранейшаму... з вобласьці навучнай фантасьцікі?”

“Цікавае пытаньне, — Стэфка і ня думала сьмяяцца, і Маўчуна гэта супакоіла. — Разумееш, навука — гэта такая справа... Я пра такое пакуль ня чула. Але ў тым і рэч, што пакуль мы з табой ні пра што такое ня чулі, у лябараторыях і ва ўнівэрсытэтах, у кабінэтах і ў галовах самых разумных людзей плянэты ідзе работа. Няспынная работа. Таму: можа, і прыдумалі. Толькі ні ты, ня я пра гэта пакуль ня ведаем. І толькі калі такое ад­крыцьцё будзе ацэненае, будзе даведзеная яго карысьць для людзей, толькі тады, калі такія штукі, як памяншэньне памераў чалавека ў адпаведнасьці зь ягонымі патрэбамі, будуць пракантраляваныя грамадзтвам — толькі тады мы даведаемся, што гэта магчыма. Разумееш?”

“Ага”, — змрочна кіўнуў Маўчун. Бо адказу не атрымаў. Дакладней, адказ быў і гучаў так: адказу няма. А яму хацелася ведаць. Так хацелася ведаць...

“Калі нечага вельмі хочаш — так яно і будзе. Прос­та трэба верыць. Верыць у сябе. Гэта проста, Маўчун. Проста — і так складана. А зараз раскажы мне пра людзей, што ў Белых Росах жывуць, — папрасіла ласкава Стэфка. — Ну, можа, не пра ўсіх. Пра самых адметных. Згодны?”

“А што там расказваць? — буркнуў Маўчун. — Людзі як людзі. Што яны табе?”

“Мне цікава, — шырока раскрыла рот Стэфка. — Разумееш? Цікава... Дык раскажаш?”

“Ну добра”, — пагадзіўся Маўчун. Таямніцаў выдаць ён бы ня змог. Якія ў Белых Росах таямніцы? Усё проста, усё як на далоні.

“Толькі чакай, — Стэфка намацала нешта ў цем­ры. — Зараз ты пабачыш адну прыладу, не пужайся. Ды ладна, што ты дрыжыш. Табе самому цікава будзе. Ты ж у нас навуковай фантастыкай цікавішся. Глядзі...”

Яна лёгка дакранулася да Маўчуновай шчакі — скрозь ягонае цела нібыта электрычны ток прайшоў. Страшнае гэта было адчуваньне — і прыемнае, што аж у прыбіральню захацелася. І раптам проста перад імі засьвяціўся бледна-зялёны куб. Ён успыхнуў проста ў паветры, як камфорка на пліце ў хаце Касмача, і быў той куб у рост Маўчуна, і пераліваўся, як экран мабілкі — але ж гэта не мабілка была, дзе хто бачыў мабілку такіх памераў?..

“Зараз я трошкі пагавару — і можаш пачынаць, я дам каманду”, — прамовіла Стэфка і нейкім не сваім, крыху нават мужчынскім голасам загаварыла:

“Fuzuta neokuzoje skuzima stonk onk. Grimonatuta u tutima kroskoje, oviloje rosika, balbuzu mauta kros­koje balbutima “Nebalboje”, Maucun tutoje balbutima, onk kronk vekutika. Duzuta fuzoje asitugra skuzima skonk skonk sidonk. Au u dreutejlima, u tulutima neis­toje, pomirnoje, amgluta donk-zironk tuputa dinutima. Balbaln bu balbuzu istalnutika tutima, au imatuzu no­jefu­zutima a polisutima, vedutejle, soltisutima. Grimo­na­tuta ksuzu”.