Аранжавая пляма. Плечы, што занялі сабой усю лесьвічную пляцоўку.

“Олег Олегыч! А я вас жду”.

Так, гэта быў Буня. Усьміхаючыся ва ўвесь рот — трохі вінавата, трохі разьвязна, а перадусім — нахабна, як гэта ўмеюць дваццацігадовыя малыя прадпрымальнікі зь ясна вызначанымі жыцьцё­вымі плянамі, ён стаяў перада мной, і мне ня надта хацелася адольваць чатыры прыступкі, каб апынуцца зь ім упоравень.

“Чего тебе?”

“Не поверите, Олег Олегыч, практически ничего, — уздыхнуў Буня. — Хожу за вами, за шоблой этой вашей дружной, и ничего. Ничего не понимаю”.

Я маўчаў, гладзячы аблупленую фарбу парэнчаў. Ён то пазіраў на мяне, то адводзіў позірк — і рабіўся ўсё больш скрушны, самотны, пакінуты, я і праўда на імгненьне паверыў, што яму нічога ня трэба.

“Я просто сказать зашел... — Буня склаў вусны, як дзіця. — Даже не знаю, не хочется вас огорчать, Олег Олегыч... Но вот я с родителями Каштанки поговорил... Говорю, видел вашу Каштанку с репетитором... Они и прифигели. Сказали, ни к какому репетитору она не ходит...”

Ён пацокаў языком.

“Всполошились, давай меня расспрашивать, — Буня апусьціў вочы долу, цяпер я бачыў толькі ягонае вуха, вялікае, выпнутае, як у жывёлы. — Что да как... Да чего это я интересуюсь... Вы, Олег Олегыч, не переживайте. Я им ничего не сказал. Дурачком по ходу прикинулся. Не, говорю, просто подумал, что ей же поступать, так надо ж репетитора... Так, наверное, она с репетитором была... Успокоились вроде. Ее родители меня знают. Уважают, кстати. Они б и не против, чтоб мы встречались. Кормят меня, когда прихожу. Чаем поят. Кофе. Только эта... Шизанутая. Давно уже мне сказала, чтоб я ни с чем таким к ней не лез. Каштанка. Говорит, ничего не получится, не интересный я для нее. А я, дурак, все надеюсь. Ну, вы понимаете”.

“И что дальше? Давай, кончай и дай пройти, я то... а то милицию вызову”, — мой голас дрыжаў.

“Да не вызовете, — махнуў рукой Буня. — Что я, дебил? Я ж вижу, что вы сами боитесь. Дальше... Дальше ясно все. Я ж не знал, что она по ходу себе такого дедушку нашла. Вас, то есть. Кто б мог подумать, а? Что Каштанка, девочка ж еще совсем, а на такого старичка клюнет. Она вас дедушкой называет? Или все-таки папочкой?”

Я ўжо зьбіраўся кінуцца ўніз па сходах — але Буня прымірэнча сказаў:

“Не, ну ладно, я только знать хочу — у вас это что, серьезно? И еще хочу знать, что вы, Олег Олегович, это... По ходу чувствуете. Когда школьницу это... Не знаю, как сказать. Раздеваете... Вы ж ее разде­ваете...”

“Нет, — сказаў я цьвёрда. — Ошибаешся ты, Буня”.

“В смысле? — ён ускінуў на мяне свае мутнаватыя вочы. — Не раздеваете, а сразу? Я вас счас бить буду, так вы уж не стесняйтесь, Олег Олегыч, чтоб я знал, что извращенца отпиздить пришел, а не просто там какого-то старичка, у которого на девочек встает”.

“Ничего у нас нет с Каштанкой, — таропка загаварыў я, нібы апраўдваючыся. — Ничего такого, что ты себе в башку вбил. Я к ней не дотронулся. Ни разу”.

“Пиздеж, — сказаў спакойна Буня. — Я видел. Как вы ее за руку держали”.

Я адвёў вочы.

“Ну, держал, и все. Больше ничего”.

“Кто ж вам поверит, Олег Олегыч, — Буня зірнуў на мяне са шкадаваньнем. Як жа хутка ў яго зьмя­няліся эмоцыі. Мужык называецца. — Ясно, что вы там в квартире с ней делаете. Вместе с пидором этим, Козликом. Это фотограф? Или вы втроем? Вы ее голой фоткаете? Или?..”

“Клянусь, что ничего такого”, — сказаў я. Прагучала, канечне, глупствам. Але чамусьці — я сам зьдзі­віўся — ён засумняваўся. Няўжо такое пустое, марнае слоўца здольнае яшчэ на цуды?

“Клянетесь... — Буня пачухаўся, як малпа. — Мы вот что сделаем, Олег Олегыч. Пойдем счас к вам. Разберемся. Каштанка и этот... Козел... Часа еще не прошло, как они от вас ушли. Пойдем к вам, и я проверю. Я сразу пойму, чем вы там занимаетесь, от меня ничего не спрячешь. Я, по ходу, в таких делах шарю”.

Пагаджацца было нельга. Ні ў якім разе нельга было пагаджацца. Але недзе блізка, над намі, адчыніліся дзьверы, зазьвінелі ключы, зашаргатаў пакет. Нас маглі тут пабачыць. І гэта было б ужо занадта. Гэта магла быць тая самая суседка, паду­маў я са страхам, відаць, гэта яна і ёсьць, спусьціц­ца зараз, пройдзе міма нас, кіне вачыма на мяне, на Буню, усьміхнецца, адзначыць у графіку, запом­ніць нашы разгубленыя пысы, нашы паставы: су­дзьдзі і абвінавачанага, сьледчага і паддосьледнага. Нельга, нельга было дазволіць, каб яна пабачыла.

“Ну, идём”, — я пайшоў на Буню, ён адступіў убок, я намацаў ключы і пасьпешліва затаўхаў ягоную аранжавую сьпіну ў цёмны калідор. Бразнуў дзьвярыма — і тут жа за імі пачуліся крокі. Я так і не пасьпеў зразумець, хто з суседзяў спускаўся па сходах. Але рашэньне было правільнае. Лепш так — чым прыцягваць увагу.

“Каштанка, — уцягнуў паветра ў свае шырокія ноздры Буня, калі я ўключыў сьвятло. — Каштанкой пахнет. Я ее запах знаю. Как собака. Ни с каким другим не перепутаю”.

Дома я асьмялеў. Упаў у сваё крэсла, уключыў ноўтбук, насьмешліва пачаў назіраць, як Буня ходзіць па пакоі, прынюхваецца, правярае ложак, шафу, падлогу і чамусьці аконную шыбіну, у якой мы адбіваліся зь ім, як героі нейкага чорна-белага трылера.

Ён выглядаў расчараваным. Схадзіў у прыбіральню, на кухню, з павагай спыніўся каля кніжных паліц.

“Книг у вас много, — сказаў Буня прысьмірэлым голасам. — Читать любите?”

Я засьмяяўся — і мне падалося, што ён адразу аслабнуў ад гэтага майго д’ябальскага сьмеху. Усьміхнуўся неўразумела, нават жаласьліва.

“Сколько бумаги... — працягнуў ён зь дзіўнай інтанацыяй чалавека, які апынуўся ў няёмкім становішчы. — Это ж надо столько бумаги исписать. Лесов вам не жалко, Олег Олегыч? Это ж надо. Тут же на пару тонн потянет. Бумажный вы человек, сразу видно”.

“Доволен?” — спытаў я.

“Ну, не знаю... — Буня сеў на мой ложак. — Ничем таким не пахнет. Ничего такого не видно. Одна бумага. Дышать из-за нее нечем. Может, и правда... Может, и не врете. Но тогда... Чем вы тут втроем занимаетесь?”

Я маўчаў. Я ня ведаў, што сказаць. Хлусіць была лянота. Я стаміўся.

“Не, ну правда. Что вы тут... Робіце? — раптам успомніў нашую любоў да беларушчыны Буня. — Размаўляеце? Можа, у вас тут запрашчонная секта? А, Олег Олегыч?”

“Мы вывучаем мову бальбута”, — сказаў я, павярнуўшыся да яго сьпінай. Добрая рэч гэтыя кампутарныя крэслы. Круць — і ў твар надакучліваму ідыёту глядзіць сьпіна.

“Чего? — голас Буні гучаў так сур’ёзна, што мне хацелася зарагатаць. — Это что за мова такая? Где на такой размаўляют?”

“В Карагандзе”.

“Что, правда?”

“Ды не, вядома, — я не стрымаўся і засьмяяўся. — Забаўны ты, Буня. Ты калі-небудзь чуў пра мову бальбута?”

“Не”, — сказаў ён шчыра.

Я зноў павярнуўся да яго.

“На сьвеце некалькі тысяч моваў, — я разглядваў ягоны круглы твар, на якім цяпер была тупаватая ўвага. — Ты мусіш мне паверыць. Ты ж ня ведаеш, што гэта за тысячы моваў. Так? Цалкам магчыма, што бальбута існуе. Проста ты ніколі пра яе ня чуў. Правільна?”

“Ну, по ходу, да”.

“А вось і ня правільна, — я прысунуў крэсла да яго. — Бальбуты не існуе, і ўсё ж мы на ёй гаворым”.

“Загадочный вы, Олег Олегыч, — сказаў Буня. — Каштанка таких любит”.

“Усё проста, ніякіх загадак, — мяне раззлавала, што ён усё думае пра сваю Каштанку ненаглядную, у той час як я тут яму новы сьвет адкрываю. — Бальбуту прыдумаў я”.

“Вы? А так можно? Придумать мову?”

“Не всем дано, — сказаў я горда. — А я прыдумаў. І на цяперашні момант, Буня, ва ўсім сьвеце толькі трое чалавек валодаюць бальбутай. Я. Козьлік. І Каштанка твая драгацэнная. Ацані”.

Буня ацаніў. Не скажу, што ён сядзеў з адкрытым ротам — але ў галаве ягонай, і я адчуваў гэта, закруціліся, зарыпелі іржавыя колцы, нэўроны кінуліся ўтвараць новыя сувязі, мозг напружана працаваў, пыхкаў, пляваўся парай і дымам, ператвараючыся ў тое, чым яго задумалі — складаны мэханізм, дадзены чалавеку ня толькі для таго, каб ведаць, як уключыць смартфон.

На маіх вачах нараджаўся новы чалавек.

І я ганарыўся гэтым. Можа, нават больш, чым калі адкрыў бальбуту для Козьліка і Каштанкі.

Я даў яму апамятацца. А затым загаварыў, гледзячы яму проста ў пашыраныя зрэнкі:

“Бальбутай ва ўсім сьвеце валодаюць толькі трое. Я. Козьлік. Каштанка. А ведаюць пра існаваньне такой мовы чацьвёра. Я. Козьлік. Каштанка. І яшчэ адзін чалавек. Назаві ягонае імя”.

“Не знаю я, — Буня паціснуў плячыма. — Откуда мне знать”.

“Ну, подумай. Як яго зваць?”

“Понятия не имею”.

“У яго сьмешнае імя”.

“Ну... Не знаю я”.

“Буня яго зваць, — нецярпліва сказаў я і закаціў вочы. — Буня. Каго ў гэтым пакоі завуць Буня? Мяне? Стол завуць Буня? Можа, тут сядзіць нейкі іншы Буня? Што ты дурня зь сябе ўдаеш? Чаць­верты — гэта ты. Ты цяпер ведаеш пра бальбуту, і я раблю з усяго гэтага такую выснову, лягічную і простую. Калі ўжо ты ведаеш, чым мы тут займаемся, дык мусіш вучыцца. Бальбута — мова настолькі простая, што ёй можаш авалодаць нават ты”.

Буня маўчаў, агаломшаны маім наступам і ўсёй той інфармацыяй, якая раптам абрынулася на яго. Відаць, ён усё яшчэ ня надта мне верыў. Але я ўжо ведаў, як яго пераканаць. Раскрыў файл з бальбутай для пачаткоўцаў і пачаў тлумачыць.

Буня выявіўся здольным вучнем. Ужо праз паўгадзіны да яго дайшло, чаго я ад яго хачу. Праўда, ягоная мэркантыльнасьць мне замінала. Ён ва ўсім намагаўся знайсьці практычны сэнс. І ўсё думаў пра сваю Каштанку — замест таго, каб сканцэнтравацца на філязофіі бальбуты, якую я імкнуўся ўбіць у ягоную стрыжаную галаву. Зрэшты, гэта быў чалавек, які меў для вывучэньня моцны стымул: калі да Буні дайшло, што цяпер ён ня толькі ведае таямніцу Каштанкі, але і зможа размаўляць зь ёй на адной мове, ён акрыяў і кінуўся працаваць з падвоенай сілай.

Надышла ноч. Трэба было зрабіць перапынак, бедны Буня выглядаў дохленькім ад усяго, што адбылося зь ім гэтым дзіўным вечарам. Я пайшоў на кухню, наліў сабе віна, а Буню зрабіў кавы. Вярнуўся — і засьпеў яго з кнігай Франсуазы Дарлён у руках. Ён ня мог адарвацца ад малюнкаў. Дзіва што.