“Не”.

“Калі ты нарадзіўся, там быў гатэль “Мэркур”... Але гісторыя ніколі не пачынаецца з таго дня, калі ты нараджаешся на сьвет. У тым ліку і твая гісторыя, Тэрэзіюс. Твая гісторыя, тая, у якую ты ўляпаўся, пачалася разам з дваццатым стагодзьдзем. У доме, дзе мае хлопцы грэюць яйцы каля штучнага агню, была страхавая кампанія, а ў ёй, у кабінэце 214, працаваў агентам Кафка”.

“Агент Кафка?”

“Так, агент Скіма. Агент Франц Кафка, вялікі пісьменьнік. Ты чытаў яго, канечне ж. Ты ж любіш кнігарні”.

“Ненавіджу, — паспрабаваў схлусіць Скіма. — Я ня ведаю, хто гэта. Хаця пачакай. Быў такі фільм, аднаго з SuperDDR, “Мужчынскія шкарпэткі “Ф.Кафка”. 2025 год, па-мойму... Гэта пра яго?..”

“Супэрдэдээр... Шкарпэткі... — Пэтра пагардліва зірнула на Скіму і ўсе яе валаскі абурана натапырыліся. — Сам ты шкарпэтка. Кафка напісаў “Працэс” і “Прысуд”, ён напісаў “У калёніі для зьняволеных”, “Вясковага лекара” і “Замак”. Калі ты не чытаў гэтых кніг — што і каго ты можаш знайсьці? Толькі пустыя гукі, накрыўку ад труны, кавалак плястмасы. Але чалавека — ніколі”.

“Я не чытаў гэтых вершаў”.

“Вершаў? Так, гэта вершы... Але ж і цёмны ты кот, агент Скіма”.

“Згодны, — здаўся Тэрэзіюс Скіма. — Я цемрашал і дурань. Налі мне яшчэ. І раскажы, што ты ведаеш пра майго геніяльнага мерцьвяка. Ты абяцала”.

Пэтра ўхвальна наліла яму яшчэ і са шкадаваньнем патрэсла пустую бутэльку. А потым закурыла і нізкім голасам, нахіліўшыся да Скімы і ўзяўшы яго за бародку, сказала:

“Так, я ведаю, пра каго ты кажаш. Ён быў беларус. Беларускі паэт”.

“Беларус? Што гэта?”

“Была такая краіна. Да вялікай вайны. Недзе да 2030-га яе яшчэ можна было знайсьці на мапах. Калі б ты не марнаваў час у кнігарнях, распытваючы ні ў чым не вінаватых людзей, дык без праблем знайшоў бы там у кучах макулятуры старыя мапы. На іх яна ёсьць... Беларусь. Так яны яе звалі. Цяпер яна — проста частка расейскай Заходняй мяжы, а некалі ў яе былі межы, свае грошы... ведаеш, памежнікі з сабакамі, візы, і свая сьмешная гор­дасьць... І нават нейкая свая мова, уяўляеш?”

“Не”.

“Ну, я таксама ня надта цікавілася ўсім гэтым, пакуль аднойчы ўзімку, на Каляды, ён не зьявіўся ў мяне на Поржычы. Ён прыйшоў з Парыжу. Уяўляеш, пехатой з Парыжу. У яго не было грошай, зусім. Калі я першы раз яго пабачыла, я думала, ён аддасьць канцы проста ў мяне на руках. Ён увесь час трындзеў пра Парыж, пра Шэксьпіра, ён жахліва гаварыў па-ангельску. Гэта было ў 2044. Так, ужо шэсьць гадоў да таго, як мы сядзім з табой і заліваемся ромам. Толькі пазьней я зразумела, што ён расказваў пра парыскую кнігарню “Шэксьпір энд компані”.

“У Парыжы ёсьць кнігарні?”

“Прынамсі, былі. Але маўчы, калі хочаш, каб я не маўчала. Маўчы, Скіма, нямецкі п’янтос. Ён быў у такім парасячым захапленьні ад таго Парыжу. Бэзавы і чорны, паўтараў ён. Парыж бэзавы і чорны. Дык мы яго беларусам ніколі і не называлі. Парыжанінам. Слухай, Скіма, не магу зразумець, што мяне ў табе так раздражняе?”

“Ня ведаю”.

“Можа, твая снобская бародка? Можна, я яе чыкну?”

“Не”.

“А што ты зробіш, калі я яе чыкну?”

“Будзе міжнародны скандал. Стрыечны дзядзька сястры майго другога мужа — другі намесьнік трэцяга сакратара міністра замежных справаў Фэдэратыўнай Рэспублікі”.

“Нямецкі гумар... — уздыхнула Пэтра. — Ладна. Жыві, кашэчы хвост. Я ня ведаю, як яго насамрэч звалі. Парыжанін — і ўсё тут. Калі ён ачуняў, я запатрабавала, каб ён прачытаў нам штосьці. Напісаў ад рукі на паперы і прачытаў. Ён паслухаўся. Дзіўна так усьміхнуўся, але паслухаўся”.

“Ну дзіва што, — сказаў Скіма. — Інакш ты выгнала б яго на мароз. Босага. І абліла б вадой”.

“Што?”

“Ды не карой ледзяною пакрыты, ды не абліты вадой ледзяной...” — прамовіў Скіма. Гэта былі не ягоныя словы. Гэта было штосьці, што падказаў яму каламутны і цяжкі ром, што пёк яго знутры сваім мярцьвяным жарам.

“Гэта былі выдатныя вершы, Скіма. Павер мне. Я мала што зразумела, але мы, славяне, можам ацаніць адно аднаго. Ня тое што вы, немцы. Гэта былі вельмі добрыя вершы. І я пайшла ў падвал і зрабіла яму кніжку”.

“Гэтую?”

Непаслухмянымі рукамі Тэрэзіюс Скіма выцягнуў з заплечніка кніжку.

“Так, гэта яна. Ён сам набраў тэкст. А імя... Ты ж ведаеш, як яны ставяцца да гэтага. Ні імя, ні назвы. Баяцца быць бачнымі. Баяцца славы...”

“Ну так, — буркнуў Тэрэзіюс Скіма, прыгадаўшы Кіма Кляўса і Хрысанагіса. — Баяцца”.

“Я спытала яго: ты маеш нейкія пераклады? Або можаш перакласьці сам? А ён толькі ўсьміхнуўся. Паабяцай мне, што зробіш пераклады, і мы цісканем яшчэ асобнічкаў дваццаць, сказала я яму. І гэты Парыжанін некалькі дзён не паказваўся, а потым прыйшоў і сунуў мне пад нос...”

“Што сунуў?”

“Пераклады. Яны недзе валяюцца. Гэта былі пераклады... І ўсё ж не зусім. Бо нехта пераклаў ягоную пісаніну на няісную мову. З амаль няіснай на няісную. Але пачакай. Мы зьезьдзім на Поржычы, і я іх знайду...”

Яна выпрасталася ва ўвесь свой кабыліны рост. Вялікая Пэтра. Пэтра ў галіфэ, якая схапіла Скіму і павяла празь лябірынт, і ўсе праводзілі іх п’янаватымі позіркамі. Аднекуль з-за бэтонных сьценаў грымела музыка — і юначы голас выводзіў нешта па-чэску.

“Харошая каманда...”

“Як яны называюцца? — спытаў Скіма, язык якога пачаў ужо заплятацца.

“Ты ўсё роўна не запомніш, — прахрыпела Пэт­ра. — І паўтарыць ня здолееш. Ты на працы, Скіма. Засяродзься на самым важным!”

І вось яны ўжо прабіраліся па ярка асьветленых, падсьвечаных марозам праскіх вуліцах. Тэрэзіюс Скіма ня стаў зашпільваць куртку, яму было прыемна адчуваць на сабе чысты дотык холаду, а яшчэ ён уяўляў сабе цела Пэтры, там, пад швэдрам і бясформеннай курткай, пад галіфэ і зялёнай салдацкай майкай. Яму падабалася валосьсе на жаночым целе. Кучаравыя, высланыя сьвежым потам, падпахі, міжножжа, якое клубіцца вітымі рудымі валаскамі, азадак, зь якога выглядвае, нібы малады мох, купка сарамлівае сплеценае расьліннасьці, хаваючы самае запаветнае, густа прыцярушаны ніз сьпіны, разьлінаваныя мяккія валасы на моцных лытках, цёмная рунь вакол смочак. Як, напэўна, добра дакранацца да ўсёй гэтай поўсьці носам і шчокамі. Як, пэўне, па-лясному, нібы раньняй вясной, кахае Пэтра, як глыбока можна ў ёй апынуцца, калі патануць у ейным валосьсі.

“Пэтра!”

“Што?”

“У цябе няма такога адчуваньня, што нас з табой і ўсё гэта, усю гэтую гісторыю напісаў нехта?”

“Пра нас?”

“Нас і ўсё гэта, што з намі адбываецца. Нейкі паэт з Расеі. Які ніколі ня быў па гэты бок Граніцы. Ён проста прыдумаў нас, вычытаў са старых кніг”.

“Ты напіўся”.

“Я напіўся”.

Яны ўваліліся ў Пэтрын клюб, нібы ком вулічнага сьнегу. Хлопцы ўсё яшчэ сядзелі там — і нехаця павярнулі цяжкія галовы. Яны спалі, падумаў Скіма. Яны заснулі адразу, калі ён выйшаў ад іх некалькі гадзін перад тым. Гэта месца для іхнай ­сьпячкі.

“А ну марш усе на вуліцу, — нізкім пагрозьлівым голасам сказала Пэтра. — Няздары. Вы ж адурэеце тут, вунь вочы якія, як у наркаў. На паветра, наперад, у людзі. Тут дыхаць няма чым. І каб да раніцы не вярталіся!”

Маладзёны пакорліва пацягнуліся да сваіх балахонаў, зваленых у кучу. Пэтра прасачыла, каб яны выйшлі, і зачыніла дзьверы.

“Зараз я падумаю, дзе б гэта магло быць...”

“Гэта ягонае пяро?”

Тэрэзіюс Скіма дастаў пяро з заплечніка і ледзь не зламаў.

“Так, ён чамусьці ўвесь час цягаў яго з сабой... Відаць, памяць пра нешта. Ці амулет. Я спрабавала распытаць яго, як ён трапіў у Парыж. Мусіў жа ён неяк дабрацца туды з таго боку Граніцы. Не пераляцеў жа празь яе”.

“І што?”

“Нічога”.

“Ты кажаш: не пераляцеў... У Бэрліне я купіў адну рускую кнігу... Рускую кнігу пра хлопчыка Нільса. Там межы перасякаюць менавіта так. Пераля­таюць на птушках”.

“Што ты чытаеш, Скіма? Што ў цябе за густ...”

“Прабач. Дык што сказаў Парыжанін?”

“Парыжанін толькі ўсьміхаўся. Усё пра мяне, сказаў ён...”

“...Напісана ў адной старой кнізе, — сказаў Скіма, цяжка варочаючы языком. — Так?”

“Так. Вось, знайшла. Як ні дзіва”.

І Пэтра працягнула яму пакамечаныя аркушы. Скінула куртку, адчыніла дзьверцы, якіх Скіма нават не заўважыў, дастала бутэльку сьлівовіцы.

“Самы час выпіць”.

Яна наліла ім у брудныя шклянкі. Скіма ікнуў, прымружыўся і выпіў усё да дна.

“А цяпер можаш пачытаць... Уголас. Калі зможаш. Цяпер ты маеш і арыгінал, і пераклад. Але гэта табе не дапаможа. Табе ўжо нічога не дапаможа, Скіма. Табе і тваёй снобскай бародцы”.

Ён нахіліўся над паперкамі і паслухмяна пачаў чытаць, намагаючыся сабраць у словы беглыя літары, такія знаёмыя — і пазбаўленыя нават намёку на сэнс.

“Aiduzu, aiduzu psauta-spajmalnutika,

Jaf rukoju,

Mautika us nitutima,

Mautika us kugoje kristutima,

Us neistoje hutima u strilutima...”

Страшныя і вясёлыя “uti” скакалі перад вачыма Скімы. Не, гэта была ня мова. Гэта была гульня, у якой ён, Скіма, быў усяго толькі маленькім мячыкам.

“...Nutima, volfsutima ujmatuzu,

Bim nepletuzu,

tuzu

makinogrimutima...”

“Я нічога не разумею”, — сказаў ён і падняў галаву.

Пэтра стаяла перад ім аголеная і з асалодай назірала за ягонымі асьлепленымі вачыма. А потым падышла і засунула руку яму пад спадніцу.

“Цяпер ты падобная да мядзьведзіцы”, — сказаў ён.

“Здымай”, — сказала яна, рассоўваючы ­поўсьць. На гэтым вялікім целе было ўсё, што ён шукаў. А яна правяла рукой па кнігах — і яны паляцелі на падлогу, як спалоханыя куры. Пад верхнім слоем была нізкая канапа, якая ўпіралася рэбрамі ў падлогу, а на ёй, як абяцаньне, гэткі ж бухматы, але не занадта, плед.

“Калі ёсьць мова, мусіць быць і слоўнік”, — сказаў Скіма, якому не хацелася выбірацца зь яе цёп­лага цела.

“Калі ты пашукаеш тут... — Пэтра абвяла шырокай далоньню пакой. — Дык, можа, праз год і знойдзеш. Але глядзі, вось гэта, здаецца, ня верш. Гэта проза. Ён напісаў тут нешта, што не ўвайшло ў ­кнігу”.