Скіма ўспомніў, як ён упершыню трапіў у адзін з бэрлінскіх гатэляў. Там у нумары, дзе ён спаў, на сьцяне вісеў манітор, а на ім выява дрыготкага агню, які асьцярожна лізаў языкамі экран. Падманлівая цеплыня — і ўсё ж яе хапала, каб сагрэцца. Проста карцінка — а ты ўжо інстынктыўна падсоўваеш бліжэй рукі. Калі гэта было? У 33-м?..

“Пэтра, — раптам сказаў адзін з хлопцаў, не падымаючы галаву. — Пэтра — гэта дух, яна паўсюль і нідзе. Пэтра ўжо ў табе, чужаземец. Намацай яе пад сваім няшчасным сэрцам”.

“Кінь, Кінч, не дуры галаву чалавеку, — адгукнуўся іншы маладзён, зарослы барадой па самыя вочы. Вочы, якія ён нарэшце падняў — яны былі чырвоныя і апухлыя, нібы ён ня спаў ужо некалькі дзён. Ён назваў адрас. — Навігуй сябе туды. Калі, вядома, ты гатовы да таго, што цябе пашлюць куды далей”.

“Матухна Пэтра... — прамовіў той, што выцягнуў ногі да агню. — У яе ўжо ёсьць тры сыны, Расінант ня вытрымае чацьвярых”.

“Балівар”, — паправіў з прыкрасьцю барадаты.

“Так, я ведаю гэтую песьню”, — сказаў Тэрэзіюс Скіма, успомніўшы кліп пачатку саракавых.

“Песьню?.. — цяпер ужо ўсе трое паднялі на яго свае цяжкія галовы і фыркнулі. — Ды гэтым словам гадоў сто, а мо й болей!”

“Фільму крыху меней”, — кінуў хлопец у ваўняных шкарпэтках.

“Цяпер ясна, што да Пэтры ты можаш не хадзіць, яна нават гаварыць з табой ня будзе”.

“Я шукаю ня толькі Пэтру, — цярпліва сказаў Скіма. — Уласна кажучы, чалавек зь пяром і кнігай таксама мяне вельмі цікавіць”.

“Зь пяром?”

Яны задумаліся, быццам чулі гэтае слова ўпершыню.

“Так. З гусіным пяром. Магчыма, вы бачылі яго тут?”

“Мы тут нядаўна, — неахвотна сказаў барадаты. — Тут шмат народу швэндаецца... Не, пёрамі тут ніхто не захапляецца”.

“Не народ для ўраду, а ўрад для народу”, — тонкім голасам прамовілі Ваўняныя Шкарпэткі.

Але Тэрэзіюс Скіма ўжо зачыняў за сабой дзьверы. Ногі крыху адагрэліся — і Прага не выглядала больш такой чужой і незразумелай. Падпарадкоўваючыся сіняй стрэлцы, ён хуткім крокам прайшоў па марозных пашарэлых вуліцах і нарэшце ткнуўся ў жалезныя краты, за якімі сядзела старая жанчына з татуіраваным тварам. Было такое адчуваньне, што яна сядзіць тут цэлую вечнасьць, і калі ўпершыню яе ўзялі сюды на падпрацоўку, яна была яшчэ дзяўчынай, у галаве ў якой гуляў вецер...

Ён атрымаў адмысловы жэтон з чыпам і спусьціўся ўніз. Прасторнае падземнае памяшканьне з мноствам нечаканых завулкаў, цёмных нішаў, застаўленых скрынямі і завешаных ценямі заляў... Паўсюдна тут блукалі чырванаватыя водсьветы нябачных ліхтароў, што надавала месцу нешта д’ябальскае. Як жа насамрэч называлася гэтая ўстанова... Нешта дзікае. Вззз... З-з-зрк... Невыносная мова.

На бары ён узяў сабе нейкага гарачага малінавага напою ў дзіўным слоіку — у такія самыя налівалі й піва... Слоік прыемна лёг у падушачкі пальцаў.

“Я шукаю Пэтру, — сказаў ён. — Мне сказалі, што яна тут”.

“Сказалі? — паціснула плячыма дзяўчына за стойкай. — Пра нас цяпер шмат чаго кажуць і пішуць. Гэты дом зьбіраюцца зносіць. Падпішаце пэтыцыю?”

“Я іншаземец”.

“Якая розьніца?”

Скіма дастаў тэлефон, дакрануўся пальцам дзе трэба. Дзяўчына кіўнула і адвярнулася. Ён сербануў са слоіка і пайшоў праз падвальныя лябірынты. Раз-пораз ён натыкаўся на падазронага выгляду кампаніі ў кароткіх сукенках і вайсковых ботах, у карнавальных касьцюмах і нават у куртках з натуральнай скуры... Кампаніі, дзе ўсе адводзілі вочы, пабачыўшы Скіму — ён пачуваўся тут чужым. Было такое адчуваньне, што кожны тут ведае кожнага — і кожны сочыць за ім, ловячы кожны ягоны рух.

Ён павярнуў за спрэс пакрыты глыбакадумнымі і трохі непрыстойнымі надпісамі рог чарговай драўлянай вулічкі — і насустрач яму выйшаў вялікі сабака. Сабака зірнуў на Скіму без варожасьці — але той вырашыў прапусьціць сымпатычнага зьвера наперад. Так яны і стаялі нейкі час — пакуль голас аднекуль зь цёмнай нішы не прамовіў:

“Так, гэта табе не катоў голых па сьпінках гла­дзіць. Прыгажун, праўда?”

“Адкуль ты ведаеш, што ў мяне каты?” — спытаў Скіма, уладкоўваючыся на драўлянай лаве.

“Ад цябе пахне менавіта імі. Люблю гэты пах”.

У яе моцнай руцэ быў слоік зь нечым карычневым, колеру дрэва. Шырокі твар з валявым падбародзьдзем, шырокае, касьцістае цела, загарэлыя грудзі пад нейкім неверагодным швэдрам зь вялікім выразам. Але самым прыкметным у ёй былі валаскі: яны віліся на патыліцы і сыходзілі пад сьпіну, яны тонкім слоем пакрывалі скуру паміж грудзьмі, яны прыгожа атачалі яе вялікія вусны і паблісквалі на руках рудаватымі агеньчыкамі. Цьмяны ліхтар, што вісеў над галавой Скімы, быў ёй замест касмэтыкі — ён кідаў на яе цені менавіта так, як пасавала яе абліччу. Ёй было гадоў сорак.

“Ты Пэтра?”

“Так. Мог бы і не пытацца. А вось хто ты? Немец?”

Тэрэзіюс Скіма дастаў са свайго слоіка апушчаны туды незнарок кончык бародкі і хутка і стомлена прамовіў:

“Я бэрлінец”.

Яна ўскінула бровы.

“Тэрэзіюс Скіма з бэрлінскага аддзелу ED. Некалькі дзён таму ў гатэлі “Розэнгартэн” памёр чалавек, і я спрабую высьветліць ягоную асобу. У яго пры сабе былі кніга і пяро. Кніга вершаў, якія ён, па ўсёй бачнасьці, напісаў сам. І пяро — гусінае, старое. У Гамбургу мне сказалі, што ў цябе я магу даведацца пра яго крыху больш”.

“Але навошта? — Пэтра абыякава зрабіла вялікі глыток. — Навошта гэта табе? Вам у Бэрліне няма чым заняцца? Процьма жывых няўдаліц чакае дапамогі. Заняўся б лепш імі...”

Тэрэзіюс Скіма бачыў, што яе зьдзіўленьне ўдаванае. Што насамрэч яна іншая, не такая, якой хоча падацца яму, зь якім пачынае сваю лянівую гульню. Гэты слоік, гэтая рука, гэтае прымружваньне. Усё было не напраўду.

“Навошта? — перапытаў ён і таксама паспрабаваў надаць голасу як мага больш абыякавасьці. — Пэўне, з той самай прычыны, зь якой людзі ўсё яшчэ пішуць вершы”.

Яна зірнула на яго хутка і насьцярожана, але ён ужо бачыў, што адказ ёй спадабаўся.

“Ты што, п’еш піва?” — спытаў Скіма і дапіў свой астылы безалькагольны глювайн.

“Цябе гэта зьдзіўляе? — усьміхнулася Пэтра сваім шырокім ротам. — Хоць ты маеш рацыю. Вечар. Час замаўляць віскі”.

“Я ня п’ю, — сказаў Скіма. — Гэта ж дурата. Галава як у тумане. Ціск. Цяжар у грудзях”.

І ён міжволі зірнуў на яе грудзі.

“Я бачыла, у Бэрліне цяпер таксама туман. Такі туман, які кладзецца разам з табой у ложак, — сказала Пэтра. — Давай, выпі са мной. Я чытала твае лісты. Бедны Скіма, ты пісаў мне тройчы — а ў адказ маўчаньне. Давялося ехаць у Прагу. Ты думаў, што цяпер такі час, калі людзей так проста знайсьці, усе жывуць пад бокам у сеціве, кінуў слова — і вось ужо рэха... Але праблема ў тым, што я сама вырашаю, што рабіць майму рэху. Я яго берагу. Для больш цікавых справаў”.

Яна мне падабаецца, з жахам падумаў Тэрэзіюс Скіма. Раздражнёны гэтым простым адкрыцьцём, ён адкінуўся да сьцяны і прабег пальцамі па сваёй шыкоўнай бародцы.

“Дык ты ведала яго? Майго кліента? Ён быў тут?”

“Я ж сказала: выпі са мной, і тады пагаворым. Я замоўлю добрага віскі...”

Тэлефон цмокнуў — Тэрэзіюс Скіма палез паглядзець: так і ёсьць, гэта Айсу. “Сьмешна, але я раўную”. Скіма пасьпешліва схаваў тэлефон. Ён адчуваў сябе як у тых старых фільмах пачатку стагодзьдзя.

“Жонка?”

“Не, гэта з Бэрліну. Пытаюцца, якія навіны ў маёй справе”.

“Напішы ім, няхай праставяцца. Аплацяць нам з табой вечар у бары.

Тэрэзіюс Скіма ўспомніў, што ў Прагу ён паехаў за свой кошт, бо ED ніколі б не расшчодрылася на такое падарожжа, і ўздыхнуў.

“Жартую, — усьміхнулася на ўвесь рот Пэтра, агаліўшы кабыліныя зубы. — Якое віскі будзем піць?”

“Тут ёсьць ром?” — спытаў Тэрэзіюс Скіма.

“Ром?”

“Так. З мулаткай на этыкетцы”.

Яна зьдзіўлена зірнула на яго, выйшла — і вярнулася з бутэлькай. Не, гэта быў ня той ром, які піў у сваю апошнюю ноч памерлы пастаялец, але Тэрэзіюсу Скіму было ўжо ўсё роўна.

Пэтра наліла ім у слоікі — амаль да сярэдзіны. Каламутная сьветлая вадкасьць. Я ня п’ю, падумаў Скіма. Не, усё ж п’ю.

Ён адпіў і зморшчыўся. Падумаў, ці не пасмактаць кончык бародкі, але ўсё ж пракаўтнуў саладжава-горкі смак, уладкаваў недзе пад сэрцам. Там, дзе яму сказалі шукаць Пэтру хлопцы ля каміна.

“Як ты мяне знайшоў? — хрыпата спытала Пэтра, выпіўшы за раз палову таго, што мела ў слоіку. — Быў у маіх хлопцаў?”

“Так. Гэта твой клюб? На вуліцы... — Тэрэзіюс Скіма склаў вусны і натужна выціснуў: Поржычы...”

“Там жывуць тыя, каму трэба перазімаваць. Тыя, хто нешта піша.. нешта сваё... піша і датупаў па сваіх папяровых сьцежках да Прагі. Я даю там пажыць толькі тым, хто ўмее пісаць ад рукі. Найлепшым зь іх я нават раблю кніжкі, у мяне ў падвале старая друкарская машына, некалі на такіх можна было рабіць малатыражныя кніжкі, on demand... думаю, у 1968 на ёй друкавалі самвыдат...людзі столькі не жывуць, а кніжкі і машыны — запраста.... ёй сто гадоў — уяўляеш? Такая вось я сьвіньня”.

“Ты больш падобная да кабыліцы, — сказаў Скіма. — Прабач”.

Відаць, гэта ром быў вінаваты. Скіма прыгубіў яшчэ і ўсьміхнуўся:

“Я вельмі даўно ня піў алькаголю”.

“А я не крыўдую, з чаго ты ўзяў? Ты сам падобны да блуднага ката...”, — яна дапіла, наліла сабе яшчэ і закурыла тоўстую цыгарэту. Выдыхнула ў бок, але падземныя ветры вярнулі дым і кінулі яго ў твар Скімы.

“Дык ты ведала яго?”

“Пачакай ты... Ну цябе і перакасіла, дружа, — Пэт­ра сьцягнула зь сябе швэдар: пад ім была зялёная футболка. Цяпер яна нагадвала салдата. — Бачу, ром добра табе заходзіць. Трэба будзе ўзяць яшчэ”.

“Не...” — млява прамовіў Скіма.

“Так”, — сказала строга Пэтра і паглядзела на яго, прымружыўшы вочы з такім мноствам веек, нібы яна гадавала іх на продаж, як зеляніну.

Сваімі вялікімі пальцамі яна задушыла ў попельніцы цыгарэту.

“Ведаеш, у якім доме месьціцца мой клюб? Гэта ня проста стары будынак. Сто пяцьдзясят гадоў таму ён ужо стаяў, і там была Страхавая кампанія для траўмаваных рабочых Каралеўства Чэскага. Як табе? Нічога не прыходзіць у галаву?”