— Што за справы, чувак? — папыталася яна.

— Дрэнныя справы, дрэнныя, — прамармытаў я і выйшаў.

Потым я абшукаў Гарвард-сквер, кавярню «Памплона» ды, урэшце, усе іншыя месцы, дзе тусуюцца студэнты з факультэта мастацтваў. Марна.

Куды ж яна магла дзецца?

Метро ўжо зачынілася, але калі яна адразу пайшла да Гарвард-сквера, дык магла паспець на бостанскі цягнік. Я кінуўся на аўтастанцыю.

Было ўжо каля гадзіны ночы, калі я кінуў чвэрць долара і два дзесяціцэнтовікі ў тэлефонны апарат і зняў слухаўку. Я тэлефанаваў з будкі каля шапіку на Гарвард-скверы.

— Алё!.. Філ?

— Я, — сонна прамармытаў ён. — Хто гэта?

— Гэта я, Олівэр.

— Олівэр! — У ягоным голасе пачуўся спалох. — Што-небудзь з Джэні? — хутка спытаўся ён.

Значыцца, там яе таксама няма…

— Э-э… не, Філ, не.

— Дзякуй Богу. Як жыццё, Олівэр?

Пераканаўшыся, што з Джэні ўсё ў парадку, ён адразу загаварыў спакайней, як зазвычай ветліва. Быццам я і не падняў яго з ложка ўначы.

— Выдатна, Філ. Усё нармалёва. Проста выдатна. Скажы, Філ, Джэні калі-нікалі дае пра сябе знаць?

— Рэдка, чорт, — адказаў ён надзіва спакойным голасам.

— Як — рэдка?

— Магла б тэлефанаваць і часцей. Я ж ёй не чужы…

Калі можна адначасна адчуць і страх, і палёгку, дык я іх адчуў.

— Яна цяпер з табою?

— Што?

— Дай Джэні слухаўку, я скажу ёй пару цёплых слоў.

— Не магу, Філ.

— Яна спіць? Калі спіць, дык не турбуй.

— Добра.

— Слухай, паршывец, — буркнуў ён раптам.

— Слухаю вас, сэр.

— Скажы, Крэнстан гэтак далёка ад вас, што вы не можаце пад'ехаць да мяне ў нядзелю? Ці, можа, я да вас падскочу?

— Не, Філ, не трэба. Мы самі да цябе выберамся.

— Калі?

— Калі-небудзь у нядзелю.

— Толькі не трэба пудрыць мне мазгі. Добрыя дзеці не кажуць: «Калі-небудзь у нядзелю». Яны кажуць: «У гэтую нядзелю». У гэтую нядзелю, Олівэр.

— Добра, сэр. У гэтую нядзелю.

— Чакаю вас у чатыры. Толькі не гані, добра?

— Добра.

— І наступным разам тэлефануй за мой кошт…

Ён павесіў слухаўку.

Я застаўся стаяць на астраўку святла ў цемрадзі Гарвард-сквера, не ведаючы, куды ісці і што рабіць. Нечакана да мяне падышоў нейкі чорны і папытаўся, ці не хачу я «ўкалоцца». Я абыякава адказаў: «Не, дзякуй, сэр».

Больш я ўжо нікуды не бег. Які сэнс вяртацца ў пусты дом? Было вельмі позна, і я ўсё роўна як зледзянеў — не так ад холаду, хоць і надвор'е было не дужа цёплае, як ад страху за Джэні. За некалькі ярдаў да дзвярэй дома мне здалося, што на прыступках нехта сядзіць. Прымроілася, падумаў я спярша — постаць была зусім нерухомая.

Але гэта была Джэні…

Сядзела яна на сама верхняй прыступцы.

Я надта стаміўся, каб кінуцца да яе, надта ўзрадаваўся, каб вымавіць хоць адно слова. Я толькі думаў, што было б добра, калі б у яе знайшлася пад рукою якая-небудзь цяжкая рэч і яна заехала мне ёю ў лоб.

— Джэн.

— Олі.

Мы гаварылі так ціха, што зразумець інтанацыю было немагчыма.

— Я забылася ключ, — сказала Джэні.

Я застыў на першай прыступцы, баючыся папытацца, колькі часу праседзела яна тут. Ведаў адно, што страшэнна пакрыўдзіў яе.

— Джэні, даруй мне… Мне вельмі шкада…

— Стоп! — рэзка перапыніла яна мяне, а потым ужо спакойна і ціха сказала: — Каханне — гэта калі ні аб чым не трэба шкадаваць.

Я падняўся па прыступках і спыніўся побач з ёю.

— Я лягу зараз спаць. О'кэй? — спыталася яна.

— О'кэй.

Мы ўвайшлі ў кватэру. Калі мы раздзяваліся, яна ласкава паглядзела на мяне:

— Я думаю пра тое, што сказала.

І гэта было ўсё.


14


Ліст прыйшоў у ліпені.

Яго пераслалі з Кембрыджа ў Дэніс-Порт, так што вестка дайшла да мяне са спазненнем на дзень ці два. Я адразу кінуўся туды, дзе сядзела Джэні, назіраючы за тым, як яе дзятва ганяе мяч на траве.

— Хадзем, — сказаў я з найлепшай з маіх богартаўскіх інтанацый.

— Што?

— Хадзем, — паўтарыў я гэтак важка, што яна адразу паднялася і пайшла за мною да вады.

— Олівэр, можа, ты ўсё-такі зробіш ласку: скажаш, што адбываецца?

Я па-ранейшаму хутка ішоў па прычале.

— На судна, Джэніфэр, — скамандаваў я, махнуўшы рукою з лістом у бок яхты.

Але Джэні не заўважыла канверта.

— Олівэр, мне ж трэба глядзець дзяцей, — усё яшчэ пратэставала яна, нават ступіўшы на борт. — Олівэр, ты растлумачыш урэшце, што здарылася?!

Мы ўжо адплылі ад берага на некалькі сотняў ярдаў.

— Мне трэба табе нешта сказаць.

— А не ў моры ты гэтага не мог сказаць? — выкрыкнула яна.

— Не мог, разумееш, не мог! — крыкнуў я ў адказ. (Мы зусім не сварыліся — крычаць даводзілася з-за моцнага ветру.) — Я хацеў сказаць табе гэта сам-насам. Глядзі, што ў мяне ёсць.

Я памахаў перад ёю лістом. Яна адразу пазнала фірмовы канверт.

— Гарвардская юрыдычная школа! Цябе што, выгналі?

— Не ўгадала, аптымістачка, — крыкнуў я. — Паспрабуй яшчэ.

— Ты стаў першым на курсе?! — амаль здагадалася яна.

Цяпер мне было ўжо ці не сорамна сказаць ёй пра тое, што гэтак узрадавала-ўсхвалявала мяне.

— Не зусім. Трэцім.

— О, — працягнула яна. — Толькі трэцім?

— Паслухай, гэта ўсё роўна азначае, што маё імя трапіць у «Юрыдычны агляд»! — выкрыкнуў я.

Выраз яе твару быў абсалютна абыякавы.

— Бог мой, Джэні, — амаль праскуголіў я, — ну скажы хоць што-небудзь!

— Не раней чым пазнаёмлюся з нумарамі першым і другім.

Я глядзеў на жонку ў спадзеве, што ўсмешка, якую — я гэта ведаў — яна спрабуе стрымаць, усё-такі з'явіцца нарэшце на яе твары.

— Канчай, Джэні, — узмаліўся я.

— Усё. Я зліньваю. Прывітанне! — сказала яна і адразу дала нырца.

Не прайшло і трох секунд, як я нырнуў у ваду ўслед за ёю, і ўжо праз імгненне мы ўчапіліся за борт яхты, смеючыся і адфыркваючыся.

— Не ведаю, як у агонь, — сказаў я, — але ў ваду ты за мяне пойдзеш.

— Не задавайся надта, — адказала яна. — Трэці — гэта ўсяго толькі трэці.

— Гэй, шкодніца! — астудзіў я яе запал.

— Што, недарэка? — адгукнулася яна.

— Я табе багата чым абавязаны, — шчыра прызнаўся я.

— Хлусіш, недалуга, хлусіш, — адказала яна.

— Чаму гэта — хлушу? — трохі замяшаўся я.

— Ты абавязаны мне ўсім…

Таго вечара мы прагулялі ажно дваццаць тры долары на вячэры з амарам у шыкоўнай рэстарацыі ў Ярмуце. Джэні па-ранейшаму ўстрымлівалася ад ацэнкі майго трэцяга месца, збіраючыся ўведаць, што ж гэта за двое джэнтльменаў, якія, паводле яе слоў, «абулі мяне».

Смешна, вядома, але я так кахаў яе, што як толькі вярнуўся ў Кембрыдж, адразу кінуўся высвятляць, хто ж былі гэтыя двое хлопцаў. І з палёгкаю даведаўся, што першым быў Эрвін Бласбэнд, які вечна не адрываў носа ад кніг, вядома, насіў акуляры, не займаўся ніякім спортам дый увогуле не быў «яе» чалавекам. Другім «хлопцам» была нейкая Бэла Ландаў — дзяўчына. Факт гэты быў мне дужа прыемны, асабліва таму, што гэтая Бэла Ландаў была даволі халодная з выгляду (такіх багата сярод студэнтак Юрыдычнай школы), і цяпер я мог дражніць Джэні, распавядаючы ёй «падрабязнасці» таго, што адбывалася ў рэдакцыі «Юрыдычнага агляду», калі прыходзіў адтуль позна ўначы — часта ў дзве, а то і ў тры гадзіны. Што зробіш: шэсць лекцый, потым рэдагаванне «Юрыдычнага агляду» і, нарэшце, праца над сваім артыкулам — «Юрыдычная дапамога незаможным грамадзянам: вопыт даследавання на прыкладзе раёна Роксбэры (Бостан)». Надрукаваны ён быў крыху пазней, у сакавіку 1966 года, у «Гарвардскім юрыдычным аглядзе», на старонках 861–908, пад маім поўным «найменнем» — Олівэр Барэт IV.

«Неблагі артыкул. І праўда неблагі», — паўтарыў некалькі разоў наш старшы рэдактар Джоэл Флайшман.

Шчыра кажучы, я чакаў ад яго лепшага камплімента… Але я так і не пачуў ад Флайшмана нічога больш… Затое Джэні сказала, што артыкул «глыбокі, разумны і сапраўды добра напісаны». Няўжо ён так мала ўразіў Флайшмана, што той не мог сказаць чагосьці лепшага?..

— Флайшман лічыць, што артыкул неблагі, Джэн.

— Што?!. І дзеля таго каб пачуць гэта, я чакала цябе начамі? — Джэні была проста збянтэжаная. — Ён што, нічога не сказаў пра твой метад даследавання, стыль ці яшчэ пра што?

— Не, Джэн. Ён сказаў: «Артыкул неблагі» — і ўсё.

— Тады чаму ты так затрымаўся сёння?

— Я мусіў прагледзець сякія-такія матэрыялы з Бэлай Ландаў, — адказаў я ёй, падміргнуўшы.

— Вось як?

Я не зразумеў яе тону.

— Ты раўнуеш?..

— Не. Ногі ў мяне нашмат прыгажэйшыя.

— А ты можаш падрыхтаваць справу да слухання ў судзе?

— А яна можа згатаваць піцу?

— Можа, — адказаў я. — Якраз сёння ўвечары частавала ёю нас у рэдакцыі. І ўсе сказалі, што яе піца такая ж добрая, як твае ногі.

— Вядома, — кіўнула Джэні.

— Ну і што ты на гэта скажаш?

— Бэла Ландаў плаціць за тваю кватэру?

— Чорт! — усклікнуў я. — Ну чаму я не магу спыніцца, калі лік у маю карысць?

— Таму, падрыхтунчык, — сказала закаханая ў мяне жонка, — што такога ніколі не бывае!


15


На фініш мы прыйшлі ў тым самым парадку.

Інакш кажучы, Эрвіна, Бэлу і мяне прызналі трыма найлепшымі студэнтамі выпускнога курса. Блізіўся час трыумфу. Запрашэнні на службу… Выдатныя запрашэнні. Куды ні глянь, з усіх бакоў мне махалі сцягамі з надпісам: «Прыходзьце да нас, Барэт!»

Аднак мяне вабілі толькі зялёныя сцягі[12].